65 Yıllık Hasret Bitti: Marcus Aurelius Heykeli Türkiye’de
Roma İmparatoru Marcus Aurelius’un, Burdur’daki Boubon Antik Kenti’nden yasa dışı yollarla kaçırılan paha biçilmez bronz heykeli, tam 65 yıl sonra ait olduğu topraklara geri döndü. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, bu önemli gelişmeyi sosyal medya hesabından “tarihi bir başarı” olarak duyurdu.
Bakan Ersoy paylaşımında, “Uzun soluklu bir mücadeleydi. Biz haklıydık, kararlıydık, sabırlıydık ve kazandık… Tırnaklarımızla kazıyarak gereken delilleri topladık! Ve ‘Filozof İmparator’ Marcus Aurelius’u, ait olduğu topraklara geri getirdik. Bu süreç, sadece bir iade değil; tarihî bir başarıdır. Marcus Aurelius’un ülkemize dönüşü, yıllardır süren hak arayışımızın somut bir sonucudur. Kaçırılan tüm kültürel mirasımıza sonuna kadar sahip çıkmaya kararlılıkla devam edeceğiz.” ifadelerine yer verdi.
1960’larda Kaçırılıp ABD’ye Götürüldü
MS 2. ve 3. yüzyıllara tarihlenen Marcus Aurelius heykeli, Burdur’un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti’nde 1960’lı yıllarda gerçekleştirilen kaçak kazılarla yurt dışına çıkarıldı. Anadolu’nun en değerli bronz heykellerinden biri olarak kabul edilen eser, yıllar boyunca el değiştirerek ABD’nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonuna dahil edildi. Türkiye’nin 65 yıldır izini sürdüğü bu eserin bilim dünyasına tanıtılması, merhum Prof. Dr. Jale İnan’ın öncü çalışmaları sayesinde mümkün oldu.
Uluslararası Hukuk ve Bilim Zaferi
Heykelin iade süreci, diplomasi, hukuk ve bilimin ortak gücüyle yürütülen titiz bir çalışmanın ürünüdür.
2021’de Başlayan Ortak Soruşturma
Kültür ve Turizm Bakanlığı, New York Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Birimi (HSI) ile 2021 yılında ortak bir soruşturma başlattı. Bu işbirliği sayesinde sadece Marcus Aurelius heykeli değil, aynı zamanda Boubon kökenli olduğu tespit edilen Lucius Verus, Septimius Severus ve Caracalla gibi diğer Roma imparatorlarına ait eserler de Türkiye’ye iade edildi. Bilimsel veriler, arşiv kayıtları ve görgü tanığı ifadeleri, heykelin Boubon Antik Kenti’ndeki Sebasteion yapısına ait olduğunu kesinleştirdi.
Mahkemeden Laboratuvara Uzanan Kanıtlama Süreci
Cleveland Sanat Müzesi, Ekim 2023’te New York Yüksek Mahkemesi’nin el koyma kararına itiraz etti. Ancak Almanya’daki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi laboratuvarlarında yapılan toprak analizleri, heykelin uzun yıllar Boubon toprağında gömülü kaldığını bilimsel olarak kanıtladı. Ayrıca, 2024 yılı mayıs ayında alınan silikon ayak kalıbının, antik kentteki kaidelerle birebir uyumlu olduğu belgelendi.
“Tırnaklarımızla Kazıyarak Referans Aldık”
Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, Cleveland Müzesi’nin şüphelerini gidermek için yapılan toprak analizi sürecindeki kritik anı anlattı. Referans olarak Burdur Müzesi’nde korunan Valerianus heykelinin içindeki toprak kullanıldı.
Boz, “Heykelin içindeki toprak katılaşmıştı ve örnek gelmiyordu. Bu bizim için son şanstı. O noktada iş biraz daha içgüdülerimize kaldı ve tırnaklarımızla kazıyarak heykelin içinden referans alacağımız toprağı döktük. Uluslararası uzmanın ‘artık örnek gelmiyor’ dediği noktada, biz bakanlık çalışanları olarak inanmışlıkla bu örnekleri alma şansına sahip olduk.” dedi.
Yapılan testler, her iki heykelin de aynı toprak bileşimine sahip olduğunu ortaya koyarak eserin Boubon kökenli olduğunu ispatladı. Bu kanıtlar üzerine Cleveland Sanat Müzesi davadan çekildi ve iadeyi kabul etti.
Tarihe Geçen Mücadele ve Ankara’da Sergi
Marcus Aurelius heykelinin Türkiye’ye dönüşü, kültür varlığı kaçakçılığıyla mücadelede önemli bir dönüm noktası olarak tarihe geçti. Eserin taşınmasında Türk Hava Yolları da önemli bir destek sağladı. Bakan Ersoy, “Filozof İmparator”un çok yakında sürpriz bir sergiyle Ankaralılarla buluşturulacağını müjdeledi.