Tarihi Zafer: Filozof İmparator Marcus Aurelius Anavatanına Döndü
1960’lı yıllarda Burdur’daki Boubon Antik Kenti‘nden yasa dışı yollarla kaçırılan ve yıllardır ABD’de bulunan paha biçilmez Marcus Aurelius heykeli, 65 yıllık bir aranın ardından Türkiye’ye iade edildi. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yürüttüğü titiz çalışma, diplomatik zafer olarak tarihe geçti.
Bakan Ersoy: “Haklıydık, Kararlıydık ve Kazandık”
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, konuya ilişkin sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, bu iadenin uzun soluklu bir mücadelenin sonucu olduğunu vurguladı.
“Uzun soluklu bir mücadeleydi. Biz haklıydık, kararlıydık, sabırlıydık ve kazandık… Tırnaklarımızla kazıyarak gereken delilleri topladık ve ‘Filozof İmparator’ Marcus Aurelius’u, ait olduğu topraklara geri getirdik.”
Bakan Ersoy, bilimsel analizler, arşiv kayıtları ve tanık ifadeleriyle desteklenen sürecin, New York Manhattan Bölge Savcılığı ve ABD İç Güvenlik Soruşturmaları Birimi (HSI) ile ortaklaşa yürütüldüğünü belirtti. Ersoy, bu başarının sadece bir iade değil, aynı zamanda tarihi bir kazanım olduğunu ifade etti.
Bakan, kaçırılan tüm kültürel mirasın sonuna kadar takipçisi olacaklarını belirterek, heykelin yakın zamanda Ankara’da sürpriz bir sergiyle halkla buluşturulacağı müjdesini verdi. Sürece katkılarından dolayı Prof. Dr. Jale İnan, Burdur Müzesi, Boubon kazı ekibi ve Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanlığı’na teşekkürlerini iletti. Heykelin taşınmasındaki destekleri için Türk Hava Yolları‘na da ayrıca teşekkür etti.
İade Sürecinin Arka Planı ve Diğer Eserler
MS 2. ve 3. yüzyıllara tarihlenen ve Roma İmparatoru Marcus Aurelius’u bir filozof olarak betimlemesiyle özel bir değere sahip olan bronz heykel, Burdur’un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti’nden kaçak kazılarla çıkarılmıştı. Eser, yıllar sonra ABD’nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonuna dahil edilmişti.
2021’de başlatılan ortak süreç kapsamında sadece Marcus Aurelius heykeli değil, aynı zamanda Boubon kökenli olduğu tespit edilen Lucius Verus, Septimius Severus ve Caracalla gibi diğer Roma imparatorlarına ait heykel ve heykel başları da Türkiye’ye iade edildi.
Bilimsel Kanıtlar İade Kararını Kesinleştirdi
İade talebinin en güçlü dayanakları arasında, 1967 yılındaki kaçak kazıya dair tanık ifadeleri, heykelin ayak ölçülerinin antik kentteki kaidede bulunan izlerle birebir uyuşması ve Kybra Antik Kenti’nde benzer bir sandalet örneğinin bulunması yer aldı. Bu deliller üzerine New York Yüksek Mahkemesi, heykele el konulmasına karar verdi.
Cleveland Sanat Müzesi’nin karara itiraz etmesi üzerine, Almanya’daki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi laboratuvarlarında yapılan toprak analizleri devreye girdi. Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, müzenin bilimsel şüphelerini gidermek amacıyla referans bir toprak örneğine ihtiyaç duyulduğunu belirtti.
“Tırnaklarımızla Kazıyarak Örnek Aldık”
Referans olarak, 1967’de ele geçirilen ve halen Burdur Müzesi’nde korunan Valerianus heykeli seçildi. Bu heykelin içindeki toprak ile Marcus Aurelius heykelinden alınacak örnekler karşılaştırılacaktı.
“O noktada artık iş biraz daha içgüdülerimize kaldı ve tırnaklarımızla kazıyarak heykelin içinden referans alacağımız toprağı döktük. O noktada uluslararası uzmanın ‘artık örnek gelmiyor’ dediği noktada biz Bakanlık çalışanları olarak birazcık daha inanmışlıkla öne çıkarak bu örnekleri alma şansına sahip olduk.” – Zeynep Boz
Yapılan testler, her iki heykelin de aynı toprak bileşimine sahip olduğunu ve Boubon Antik Kenti’nden geldiğini bilimsel olarak kanıtladı. Bu kesin kanıtın ardından Cleveland Sanat Müzesi davadan çekildi ve iade kararını kabul etti. Bu süreç, Türkiye’nin tarihi eser kaçakçılığıyla mücadelesinde önemli bir dönüm noktası olarak kayıtlara geçti.