Trabzon’un Akçaabat ilçesindeki turizm merkezi Orta Mahalle’de, Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği üyesi bilim insanları tarafından 700 yıllık bir su kültürü mirası ortaya çıkarıldı. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA) destekli proje kapsamında yürütülen çalışmalarda, tarihi su mağaraları, yer altı tünelleri, sarnıçlar ve çeşmelerden oluşan karmaşık bir sistem keşfedildi.
Dernek Başkanı Prof. Dr. Coşkun Erüz, bu sistemin günümüzün en büyük sorunlarından biri olan iklim kriziyle mücadelede örnek teşkil ettiğini vurguladı.
Asırlık Mühendislik: 4 Kilometrelik Tarihi Su Hattı
Yapılan incelemeler, Osmanlı mimarisinin eşsiz örneklerini barındıran Orta Mahalle’de, asırlar önce su ihtiyacını karşılamak için dahiyane bir yöntem geliştirildiğini gösterdi. Yaklaşık 4 kilometrelik bir hat boyunca kiremit borular, kanallar ve oluklar kullanılarak yer altı sızıntı suları ve biriken yağmur suları toplanıyor. Bu sular, mağara ve tüneller aracılığıyla mahalledeki kuyulara, bahçe havuzlarına, sarnıçlara ve çeşmelere dağıtılıyordu.
Uzmanlar, yıllarca verimli bir şekilde kullanılan bu sistemin, su kıtlığına karşı geliştirilmiş sürdürülebilir bir model olduğunu belirterek, tarihi yapının yeniden işlevsel hale getirilmesini öneriyor.
Prof. Dr. Coşkun Erüz: “İklim Krizi İçin Örnek Bir Sistem”
Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı Prof. Dr. Coşkun Erüz, keşfedilen sistemin önemine dikkat çekti:
“Orta Mahalle, tarihten bugüne korunarak gelmiş en eski yerleşim yerlerinden biridir. Buradaki kiliseden yola çıkarak 700 yıllık bir geçmişi olduğunu söyleyebiliriz. Bugün iklim değişikliği ile mücadelede teşvik edilen yağmur suyu hasadı sistemi, Orta Mahalle’de yüzlerce yıldır aktif olarak kullanılıyordu. Bölgedeki konakların tamamının bahçesinde veya merdiven altında sarnıcı bulunur. Bu sistem, iklim krizi ile mücadelede örnek bir yapıyı barındırıyor. Yaklaşık 30 su yapısının restore edilerek Orta Mahalle’ye yeni bir kimlik kazandırılması gerekiyor.”
Dr. Güler Erüz: “Su Kıtlığı Dünyanın En Büyük Sorunlarından”
Artvin-Çoruh Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Güler Erüz ise sistemin yeniden canlandırılabileceğini belirtti:
“Geçmişte su sıkıntısı yaşanan bir bölge olduğu için su oldukça verimli kullanılmış. Günümüzde su kıtlığı dünyanın en büyük sorunlarından biri. Orta Mahalle’de sular toplanmış ve hiçbir damlası boşa harcanmamış. Bu hatların ıslah edilip düzenlenerek kullanılır hale gelmesi mümkün. Bu konu, hem acil bir ihtiyaç hem de turizm açısından önemli bir potansiyel taşıyor.”
Yöre Halkı Tarihin Canlanmasını Bekliyor
Bölge sakinleri de atalarından kalan bu mirasın yeniden hayata dönmesini istiyor.
Yöre halkından Müslüm Şirin, “Bu su mağaralarından akan sular, Orta Mahalle’deki tüm çeşmelere iletiliyordu. Şimdi hepsi tarihe gömüldü. Korunma altına alınarak gün yüzüne çıkmasını ve susuz kalan çeşmelerimizin yeniden suyla buluşmasını talep ediyoruz” dedi.
Bir diğer sakin Adnan Mehmet Kazancı ise, “Eskiden her şey bahçeyi sulamak için havuz sularına ve sarnıçlara bağlıydı. Belki yeniden ilgilenen olursa tarih yeniden canlanır. Tarihi sokak çeşmelerimizin ve sarnıçlarımızın yeniden ihya edilmesini bekliyoruz” ifadelerini kullandı.