Enerji ve Maden Mevzuatında Kapsamlı Değişiklikler
Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulu’nda, enerji ve madencilik alanlarında önemli düzenlemeler getiren kanun teklifi kabul edilerek yasalaştı. Yeni kanun, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED), maden ruhsatları, rehabilitasyon süreçleri ve stratejik madenler gibi birçok konuda köklü değişiklikler içeriyor.
Çevresel Etki Değişimi (ÇED) Süreçleri Yeniden Tanımlandı
Yeni düzenleme ile Çevre Kanunu’nda önemli bir değişikliğe gidildi. Kanundan “Çevresel Etki Değişimi Gerekli Değildir Kararı” ifadesi çıkarıldı. Artık projeler için “Çevresel Etki Değişimi Olumlu Kararı” alınmadan onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemeyecek, yatırıma başlanamayacak ve ihale düzenlenemeyecek. Bu değişiklikle, “ÇED Gerekli Değildir” kararının yol açtığı olası yanlış anlamaların önüne geçilmesi hedefleniyor.
Maden Kanunu’nda Yeni Tanımlar ve Bedeller
Maden Kanunu’ndaki tanımlar güncellendi. Ruhsat bedeli tanımından “çevre ile uyum teminatı” çıkarılarak, bunun yerine “rehabilitasyon bedeli” ayrı bir kalem olarak düzenlendi. Ruhsat bedelinin yeni tanımı şu şekilde yapıldı:
“Taban bedelinin, ruhsatın yürürlükte kaldığı takvim yılı sayısı, maden grubu, cinsi ve alan büyüklüklerine göre belirlenen katsayılarla çarpılarak, ilgili tablolarda gösterildiği şekilde hesaplanarak her yıl ocak ayının sonuna kadar; arama ruhsatlarında tamamı Genel Müdürlüğün bütçesine ve işletme ruhsatlarında ise yüzde 30’u Genel Müdürlüğün bütçesine, yüzde 70’i ise genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere Genel Müdürlüğün muhasebe birimi hesabına yatırılması gereken tutar.”
Ayrıca kanuna “Kurul”, “Rehabilitasyon”, “Rehabilitasyon bedeli hesabı” ve “Tahsil dairesi” gibi yeni tanımlar eklendi.
Madencilik Faaliyetlerinde İzin Süreçleri ve Korunan Alanlar
Madencilik izinlerinde de önemli değişiklikler yapıldı. Korunan alanlarda izin süreçleri yeniden düzenlendi. Bu alanlar şunları içeriyor:
- Özel çevre koruma bölgeleri
- Milli parklar ve yaban hayatı koruma sahaları
- Sulak alanlar
- Ormanlar ve turizm bölgeleri
- Kıyı Kanunu kapsamındaki alanlar ve 1. derece askeri yasak bölgeler
- Sit alanları ve diğer özel tahsisli yatırım alanları
Bu alanlarda ruhsat düzenlenmeden önce Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG), ilgili kurumdan 3 ay içinde görüş alacak. Cevap verilmemesi halinde 1 ay ek süre tanınacak ve bu sürenin sonunda da karar bildirilmezse izin verilmiş sayılacak. Devlet ormanları içinde maden arama ve işletme faaliyetleri için ise 3 ay içinde 24 aylık bedelsiz izin verilecek ve bu süre 12 ay daha uzatılabilecek.
Stratejik ve Kritik Madenler Yeniden Düzenlendi
Kanun, “stratejik ve kritik madenler” tanımını güncelledi. Arz kesintisi durumunda ciddi ekonomik sorunlara yol açabilecek madenler kritik maden, ulusal güvenlik ve ekonomik refah için yüksek öneme sahip madenler ise stratejik maden olarak kabul edilecek. Bu madenler için gerekirse acele kamulaştırma yapılabilecek ve Cumhurbaşkanı kararıyla belirli bir oranda stoklanması istenebilecek.
Rehabilitasyon Bedeli Zorunlu Hale Geldi
Yeni düzenlemeyle rehabilitasyon bedeli, ruhsat bedelinden tamamen ayrıştırıldı. Ruhsat sahiplerinin, işletme ruhsat bedeli kadar ayrıca bir rehabilitasyon bedeli ödemesi zorunlu kılındı. Bu değişikliğe paralel olarak ruhsat bedelinde yüzde 30 oranında indirim yapıldı. Bütçe gelirlerindeki kaybı telafi etmek amacıyla ruhsat bedellerinin genel bütçeye kaydedilecek payı ise yüzde 50’den yüzde 70’e yükseltildi.
Zeytinlik Alanlarda Madenciliğe Özel Düzenleme
Kanunun en çok tartışılan maddelerinden biri de zeytinliklerle ilgili oldu. Ülkenin elektrik ihtiyacını karşılamak amacıyla yürütülen madencilik faaliyetlerinin tapuda zeytinlik olarak kayıtlı alanlara denk gelmesi ve başka alternatif olmaması durumunda, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından kamu yararı gözetilerek izin verilebilecek. Bu izin için şartlar ise şöyle belirlendi:
- Madencilik yapılacak kısımdaki zeytin ağaçları öncelikli olarak aynı ilçe veya il sınırları içine taşınacak.
- Taşımanın mümkün olmadığı durumlarda, uzman görüşleri doğrultusunda, taşınan ve taşınamayan ağaç sayısının en az 2 katı kadar zeytin ağacından oluşan yeni bir zeytin sahası tesis edilecek.
- Bu sahalarda faaliyet yürüten ruhsat sahibinden her yıl işletme ruhsat bedeli kadar ek bir tahsilat yapılacak.
- Faaliyet bitiminde saha, öncesindeki ağaç sayısı kadar zeytin ağacı dikilerek rehabilite edilecek.
Bu düzenlemelerle, madencilik sektörünün daha şeffaf, denetlenebilir ve çevreyle uyumlu bir yapıya kavuşturulması amaçlanıyor.