Roma İmparatoru Marcus Aurelius’un, Burdur’daki Boubon Antik Kenti’nden 65 yıl önce yasa dışı yollarla yurt dışına çıkarılan bronz heykeli, yürütülen yoğun diplomatik ve hukuki çalışmalar sonucunda yeniden Türkiye’ye getirildi.
Bakan Ersoy: “Haklıydık, Kararlıydık ve Kazandık”
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, konuya ilişkin sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada bu gelişmeyi “tarihi bir başarı” olarak nitelendirdi. Bakan Ersoy, eserin yakın zamanda Ankaralılarla sürpriz bir sergide buluşturulacağını müjdeledi.
“Uzun soluklu bir mücadeleydi. Biz haklıydık, kararlıydık, sabırlıydık ve kazandık… Tırnaklarımızla kazıyarak gereken delilleri topladık! Ve ‘Filozof İmparator’ Marcus Aurelius’u, ait olduğu topraklara geri getirdik. Boubon Antik Kenti’nden 1960’larda kaçırılan Marcus Aurelius heykeli, 65 yıl sonra Türkiye’ye döndü. ABD’de sergilenen bu eşsiz eser; bilimsel analizler, arşiv belgeleri ve tanık ifadeleriyle ülkemize iade edildi. Diplomasi, hukuk ve bilimin ortak gücüyle, New York Manhattan Bölge Savcılığı ve ABD İç Güvenlik Soruşturmaları Birimiyle yürüttüğümüz bu süreç, sadece bir iade değil; tarihî bir başarıdır.”
Kaçak Kazıdan Cleveland Müzesi’ne Uzanan Yolculuk
MS 2. ve 3. yüzyıllara ait olduğu düşünülen Marcus Aurelius heykeli, Burdur’un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti’nde 1960’lı yıllarda gerçekleştirilen kaçak kazılarla yurt dışına kaçırılmıştı. Anadolu’nun en değerli bronz heykellerinden biri olarak kabul edilen eser, yıllar içinde farklı koleksiyoncuların elinden geçerek en son ABD’nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonuna dahil edilmişti. Türkiye’nin bu eseri geri alma mücadelesi, Prof. Dr. Jale İnan‘ın öncülüğündeki çalışmalarla bilim dünyasının gündemine taşınmıştı.
Ortak Soruşturma İade Sürecini Hızlandırdı
2021 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı, New York Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Birimi (HSI) arasında ortak bir soruşturma başlatıldı. Bu iş birliği sayesinde sadece Marcus Aurelius heykeli değil, Boubon kökenli olduğu tespit edilen Lucius Verus, Septimius Severus ve Caracalla gibi diğer Roma imparatorlarına ait eserler de Türkiye’ye iade edildi.
Toplanan bilimsel veriler, arşiv kayıtları ve görgü tanıklarının ifadeleri, heykelin Boubon Antik Kenti’ndeki Sebasteion yapısına ait olduğunu kesin olarak kanıtladı. Özellikle tanıkların 1967’deki kaçak kazıya dair verdiği bilgiler ve heykelin ayak ölçülerinin kaidedeki izlerle birebir uyuşması, iade talebini güçlendiren en önemli deliller oldu.
Bilimsel Analizler Son Noktayı Koydu
Cleveland Sanat Müzesi, Ekim 2023’te New York Yüksek Mahkemesi’nin el koyma kararına itiraz etse de, Almanya’daki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi‘nde yapılan analizler, heykelin uzun yıllar Boubon toprağında gömülü kaldığını bilimsel olarak ispatladı.
“Tırnaklarımızla Kazıyarak Toprak Örneği Aldık”
Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, sürecin kritik bir anını anlattı. Cleveland Müzesi’nin talebi üzerine yapılan toprak analizinde, referans olarak Burdur Müzesi’ndeki Valerianus heykelinin içindeki toprak kullanıldı. Boz, Marcus Aurelius heykelinin içindeki katılaşmış topraktan örnek almanın zorluğuna dikkat çekerek şunları söyledi:
“O noktada artık iş biraz daha içgüdülerimize kaldı ve tırnaklarımızla kazıyarak heykelin içinden referans alacağımız toprağı döktük. Uluslararası uzmanın artık örnek gelmiyor dediği noktada biz bakanlık çalışanları olarak birazcık daha inanmışlıkla öne çıkarak bu örnekleri alma şansına sahip olduk.”
Yapılan laboratuvar testleri, her iki heykelin de aynı toprak bileşimine sahip olduğunu kanıtladı. Bu kesin delillerin ardından Cleveland Sanat Müzesi, davadan çekilerek iade kararını kabul ettiğini Türkiye’ye resmi olarak bildirdi.