65 Yıllık Hasret Sona Erdi: Marcus Aurelius Heykeli Evinde
Burdur’un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti‘nden 1960’lı yıllarda gerçekleştirilen kaçak kazılarla yurt dışına kaçırılan ve MS 2-3. yüzyıllara tarihlenen Roma İmparatoru Marcus Aurelius heykeli, 65 yıl sonra anavatanına döndü. Yıllar içinde el değiştirerek ABD’nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonuna katılan eser, Türkiye’nin kararlı mücadelesi sonucu geri alındı.
Prof. Dr. Jale İnan’ın Öncülüğündeki Keşif
Roma İmparatoru Marcus Aurelius’u bir filozof olarak betimlemesiyle antik sanat tarihinde özel bir konuma sahip olan heykel, ilk olarak Prof. Dr. Jale İnan‘ın öncülüğünde yürütülen çalışmalarla bilim dünyasının dikkatine sunulmuştu.
Uluslararası İşbirliği ve Hukuki Süreç
Kültür ve Turizm Bakanlığı, New York Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Birimi (HSI) ile 2021’de ortak bir çalışma başlattı. Bu işbirliği sayesinde daha önce Boubon kökenli imparator heykelleri olan Lucius Verus, Septimius Severus ve Caracalla’ya ait eserler Türkiye’ye iade edilmişti.
Kanıtlar Heykelin Kökenini İşaret Etti
Marcus Aurelius heykelinin Boubon Antik Kenti’ndeki Sebasteion yapısına ait olduğu; bilimsel veriler, arşiv belgeleri ve görgü tanıklarının ifadeleriyle kanıtlandı. Özellikle tanıkların 1967’deki kaçak kazıya dair verdiği detaylar, kaide üzerindeki izlerle heykelin ayak ölçülerinin uyuşması ve Kybra Antik Kenti’nde benzer bir sandalet örneğinin bulunması, Türkiye’nin iade talebini güçlendirdi. Bu deliller üzerine heykele el konulmasına karar verildi.
Müzenin İtirazı ve Bilimsel Analizlerin Zaferi
Cleveland Sanat Müzesi, Ekim 2023’te el koyma kararına itiraz ederek dava açtı. Ancak Almanya’daki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi laboratuvarlarında yapılan analizler, heykelin uzun yıllar Boubon toprağında gömülü kaldığını kesinleştirdi. Mayıs 2024’te ise heykelin silikon ayak kalıbının Boubon’daki kaidelerle birebir uyumlu olduğu belgelendi.
Toprak Analizi Son Noktayı Koydu
İade sürecindeki en kritik adımlardan biri, Cleveland Sanat Müzesi’nin talebi üzerine yapılan toprak analizi oldu. Referans olarak, 1967’de ele geçirilen ve halen Burdur Müzesi’nde korunan Valerianus heykeli seçildi. Her iki heykelden alınan toprak örneklerinin laboratuvar testleri, aynı toprak bileşimine sahip olduklarını ve Boubon Antik Kenti’nden çıkarıldıklarını bilimsel olarak ispatladı. Bu gelişme üzerine müze, davasından çekilerek iadeyi kabul etti.
‘Tırnaklarımızla Kazıdık’
Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, toprak örneği alma sürecinin zorluklarını şu sözlerle anlattı:
“Heykelin içindeki toprak katılaşmıştı ve bir türlü örnek gelmiyordu. Bu bizim için son şanstı. Bütün kaygıları ortadan kaldırıp bu heykelin evet Anadolu, evet Burdur kökenli diyebilmemiz için iş biraz daha içgüdülerimize kaldı ve tırnaklarımızla kazıyarak heykelin içinden referans alacağımız toprağı döktük.”
Bakan Ersoy: ‘Tarihi Bir Başarı’
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, heykelin dönüşünü tarihi bir başarı olarak nitelendirdi.
“Uzun soluklu bir mücadeleydi. Biz haklıydık, kararlıydık, sabırlıydık ve kazandık. Tırnaklarımızla kazıyarak gereken delilleri topladık ve ‘Filozof İmparator’ Marcus Aurelius’u, ait olduğu topraklara geri getirdik. Bu süreç, sadece bir iade değil; tarihi bir başarıdır. Kaçırılan tüm kültürel mirasımıza sonuna kadar sahip çıkmaya kararlılıkla devam edeceğiz.”
Heykel Ankara’da Sergilenecek
Türk Hava Yolları’na ait uçakla Türkiye’ye getirilen heykelin yakın zamanda Ankara’da sürpriz bir sergiyle sanatseverlerle buluşturulacağı açıklandı. Bakan Ersoy, bu süreçte emeği geçen tüm kurumlara ve Türk Hava Yolları’na teşekkürlerini iletti.
