Akçaabat’ta 700 Yıllık Su Sistemi Keşfedildi: İklim Krizine Tarihi Çözüm
Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği üyesi bilim insanları, Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA) desteğiyle yürütülen bir proje kapsamında Trabzon’un Akçaabat ilçesinde önemli bir keşfe imza attı. Osmanlı mimarisinin nadide örneklerini barındıran turizm merkezi Orta Mahalle‘de gerçekleştirilen incelemelerde, tarihi 700 yıl öncesine dayanan karmaşık bir su sistemi ortaya çıkarıldı.
Uzman ekip, restorasyon ve renovasyon çalışmaları sırasında su mağaraları, yer altı tünelleri, sarnıçlar ve tarihi çeşmelerden oluşan gelişmiş bir su kültürünün izlerini buldu. Yapılan saptamalara göre, asırlar önce kurulan bu sistem; kiremit borular, kanallar ve oluklar aracılığıyla yaklaşık 4 kilometrelik bir hat üzerinden yer altı sızıntı sularını ve yağmur sularını topluyordu. Toplanan bu sular, mağara ve tüneller vasıtasıyla mahalledeki kuyulara, bahçe havuzlarına, sarnıçlara ve çeşmelere ulaştırılıyordu.
İklim Değişikliğiyle Mücadelede Asırlık Bir Model
Uzmanlar, bölgede yüzyıllar boyunca verimli bir şekilde kullanılan bu sistemin, günümüzün en büyük tehditlerinden biri olan iklim kriziyle mücadelede örnek bir model teşkil ettiğini vurguluyor. Su kıtlığına karşı geliştirilen bu asırlık yer altı su sisteminin yeniden işlevsel hale getirilmesi öneriliyor.
Doğal ve Tarihi Değerleri Koruma Derneği Başkanı Prof. Dr. Coşkun Erüz, keşfedilen sistemin önemini şu sözlerle anlattı: “Orta Mahalle, tarihte korunarak bugüne ulaşmış en eski yerleşim yerlerinden biridir. Bölgede, yer altından tüneller kazınarak sızıntı suların toplanıp kanallarla mahalleye getirildiği bir sistem kurulmuş. Bugün iklim değişikliği ile mücadele için teşvik edilen yağmur suyu hasadı sistemi, Orta Mahalle’de yüzlerce yıldır aktif olarak kullanılıyor. Mevcut konakların hepsinin bahçesinde ya da merdiven altında sarnıcı bulunuyor. Bu su hasadı sistemi, yaz aylarında su kıtlığı çeken bölgedeki yaşamın su ihtiyacını daimi kılmıştır. Yaklaşık 30 su yapısı var ve bunların restore edilerek Orta Mahalle’ye yeni bir kimlik kazandırılması gerekiyor.”
“Su Kıtlığı Dünyanın En Büyük Sorunlarından Biri”
Artvin Çoruh Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Güler Erüz de sistemin yeniden kullanılabilir hale getirilebileceğine dikkat çekti.
“Geçmişte su sıkıntısı yaşanan bir bölge olduğu için su oldukça verimli kullanılmış. Yağmur sularını sarnıçlara iletmişler. Günümüzde su kıtlığı dünyanın en büyük sorunlarından biri ve temiz su azalıyor. Orta Mahalle’de su hasadı geçmişte yapılmış ve hiçbir su boşa harcanmamış. Su kaynaklarından evlere bağlanan hatlar mevcut. Bu hatların ıslah edilip düzenlenerek kullanılır hale gelmesi mümkün. Bu konu, hem acil bir ihtiyaç hem de turizm açısından büyük bir artı değer katabilir.”
Yöre Halkı: “Tarih Yeniden Canlansın”
Bölge sakinleri de atalarından kalan bu mirasın yeniden hayata döndürülmesini istiyor. Yöre halkından Müslüm Şirin, “Bu su mağaralarından akan sular, Orta Mahalle’deki tüm çeşmelere iletiliyordu. Şimdi hepsi tarihe gömüldü. Koruma altına alınarak gün yüzüne çıkmasını ve susuz kalan çeşmelerimizin suyla buluşmasını talep ediyoruz” dedi.
Bir diğer mahalle sakini Adnan Mehmet Kazancı ise, “Eskiden her şey bahçeyi sulamak için havuz sularına ve sarnıçlara bağlıydı. Belki yeniden ilgilenen olursa tarih yeniden canlanır. Tarihi sokak çeşmelerimizin ve sarnıçlarımızın yeniden ihya edilmesini bekliyoruz” ifadelerini kullandı.