Yaz aylarının gelmesiyle birlikte, sağlımızı korumak ve güneşin tadını güvenle çıkarmak için etraftan pek çok tavsiye duyarız. Ancak “sıcakta çay içmek serinletir” veya “klima çarpar” gibi yaygın inanışların ne kadarı bilimsel gerçeklere dayanıyor? Uzmanlara danışarak yaz aylarıyla ilgili doğru bilinen yanlışları mercek altına aldık.
Sıcakta Çay İçmek Gerçekten Serinletir mi?
Türkiye’de yaz kış demeden tüketilen çayın sıcak havalarda harareti aldığına dair yaygın bir kanı bulunur. Peki, bu inanışın bilimsel bir temeli var mı? İç hastalıkları uzmanı Dr. Mert Bektaş‘a göre, bu sorunun cevabı “kararında içilirse evet”. Dr. Bektaş, çay gibi sıcak içeceklerin vücutta terlemeyi artırdığını ve buharlaşan terin vücut ısısını düşürerek serinlemeye yardımcı olduğunu belirtiyor. İçerisindeki antioksidan moleküllerin cilde giden kan akışını artırması da bu süreci destekliyor.
Klima ‘Çarpar’ mı? Efsane mi Gerçek mi?
Yazın serinlemek için sığındığımız klimaların “çarptığı” ve hastalığa yol açtığı sıkça söylenir. Bu durum, genellikle grip benzeri üst solunum yolu enfeksiyonu semptomlarıyla kendini gösterir. Uzmanlar, bu rahatsızlığın bulaşıcı bir hastalık olmadığını, daha çok klimanın yarattığı soğuk hava akımına uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanan boyun, bel ve yüz kaslarında ağrılar şeklinde ortaya çıktığını ifade ediyor. Ancak Dr. Mert Bektaş, düzenli bakımı yapılmayan ve filtreleri temizlenmeyen klimaların bakteri yayabileceği konusunda uyarıyor. Klima çarpmasının bilinen bir tedavisi olmamakla birlikte, dinlenmek ve klimalı ortamlardan bir süre uzak durmak öneriliyor.
Başa Güneş Geçmesi: Ciddiye Alınması Gereken Bir Durum
“Güneş çarpması” veya “sıcak çarpması” olarak da bilinen bu durum, vücudun aşırı sıcak nedeniyle kendini soğutma yeteneğini kaybetmesiyle ortaya çıkar. Özellikle güneş ışınlarının en dik olduğu 10:00-16:00 saatleri arasında güneşe maruz kalmak, bu riski artırır. Belirtileri arasında gözde kararma, tansiyon düşmesi ve uyku hali bulunur. Korunmak için bu saatlerde güneşe çıkmamak ve bol sıvı tüketmek hayati önem taşır.
Yemekten Sonra Yüzmek Tehlikeli midir?
“Tok karnına denize girilmez” uyarısı, en bilinen yaz klişelerinden biridir. Dr. Mert Bektaş, yemek sonrası kan dolaşımının önemli bir kısmının sindirim sistemine yöneldiğini, bu sırada yüzme gibi yoğun fiziksel aktivitelerin vücudu zorlayabileceğini açıklıyor. Özellikle ağır bir yemekten sonra en az yarım saat beklenmesi gerektiğini vurgulayan uzmanlar, aksi takdirde mide krampları, kas ağrısı ve baş dönmesi gibi sorunların yaşanabileceğini belirtiyor. Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri İç Hastalıkları Uzmanı Doktor Gülden Yürüyen ise durumu şöyle özetliyor:
“Çok şiddetli kas krampları, bayılma ya da kişinin su içerisinde panik olması gibi durumlara neden olarak boğulma tehlikesi dahi yaratabilir.”
Regl Döneminde Yüzülebilir mi?
Adet döneminde yüzmenin enfeksiyona yol açacağı veya adeti durduracağı gibi yanlış inanışlar oldukça yaygındır. Ancak uzmanlar, suyun temiz olması koşuluyla regl döneminde yüzmenin tamamen güvenli olduğunu söylüyor. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. İrem Yaman, enfeksiyon riskini en aza indirmek için şu tavsiyelerde bulunuyor:
- Yüzmek için temiz denizleri ve hijyenik havuzları tercih edin.
- Ped yerine tampon veya menstrüel kap kullanın.
- Yüzdükten sonra mutlaka duş alın, genital bölge temizliğine özen gösterin ve ıslak mayoyla kalmayın.
Dr. Yaman, yüzmenin endorfin salgılatarak adet dönemindeki stresi ve gerginliği azaltmaya yardımcı olabileceğini de ekliyor.
Güneşlenmek ve Cilt Kanseri Riski
Bronz bir ten genellikle sağlık göstergesi olarak kabul edilse de bilimsel gerçekler farklıdır. Bronzlaşma, aslında cildin UV ışınlarına karşı geliştirdiği bir savunma mekanizmasıdır. Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Deri Hastalıkları Uzmanı Dr. Aliye Sevdem Gülcan, uzun süreli ve korumasız güneşlenmenin cilt kanseri riskini artıran en önemli faktör olduğunu vurguluyor. Riski azaltmak için:
- Yüksek koruma faktörlü güneş kremi kullanın.
- Güneş ışınlarının dik geldiği saatlerde dışarıda olmaktan kaçının.
- Şapka ve gözlük gibi koruyucu aksesuarlar kullanın.
Dr. Gülcan, “Hava kapalı olsa dahi dışarı çıkarken mutlaka güneş koruyucu krem kullanılmalı” diyerek uyarısını yineliyor.
Güneş Yanığına Yoğurt Sürmek İyi Gelir mi?
Güneş yanığına yoğurt sürmek, popüler bir ev çözümü olsa da uzmanlar tarafından tavsiye edilmiyor. Dr. Gülcan, yoğurdun başlangıçta serinlik hissi verse de içerdiği mikroplar nedeniyle enfeksiyon riski taşıdığını ve cilde zarar verebileceğini belirtiyor. Bunun yerine, hafif yanıklar için soğuk kompres uygulamak, cildi onarıcı kremler sürmek ve bol su içmek öneriliyor. Eğer yanık şiddetliyse ve su topladıysa mutlaka bir dermatoloji uzmanına başvurulmalıdır.