Kıbrıs’ın Kapanmayan Yarası: Kayıp Şahıslar
Kör kuyularda, ormanlık alanlarda ya da bina temellerinde bulunan cansız bedenler… Kıbrıs’ta 1963 yılında EOKA terör örgütünün Türklere yönelik başlattığı katliamlar ve 1974‘teki Yunan Albaylar Cuntası’nın Makarios darbesine uzanan kanlı süreç, geride büyük bir insani trajedi bıraktı. İş makineleriyle toplu mezarlara gömülen yüzlerce insan, Kıbrıs’taki Kayıp Şahıslar meselesinin en acı yüzünü oluşturuyor. Bu konu, adadaki iki toplum arasındaki siyasi sorunun en hassas noktası olmakla birlikte, aynı zamanda iki tarafın birlikte çalıştığı tek insani mesele olarak öne çıkıyor.
Katliamlarla Geçen 11 Yıl
Kıbrıs’taki kayıplar sorununun temeli, 1960‘ta Türk-Rum ortaklığıyla kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’nin, sadece üç yıl sonra Rumların silahlı saldırılarıyla fiilen yıkılmasına dayanmaktadır. Rumların, adayı Yunanistan’a bağlama hedefi olan “Enosis” ve Türkleri adadan silmeyi amaçlayan “Akritas planı”, 1963’te “Kanlı Noel” saldırılarıyla sivil Türklere yönelik bir katliam sürecini başlattı. 1963’ten Türkiye’nin garantörlük hakkını kullanarak gerçekleştirdiği 20 Temmuz 1974 Barış Harekatı‘na kadar geçen 11 yıllık dönemde, çok sayıda Kıbrıslı Türk tek tek veya toplu halde katledilerek cenazeleri ortadan kaldırıldı.
Barış Harekatı ve EOKA-B’nin İntikam Saldırıları
Türkiye’nin adadaki Türklerin güvenliğini sağlamak ve işgali durdurmak için başlattığı Barış Harekatı sonrası ada bugünkü iki devletli yapısına kavuştu. Ancak harekatın son aşamasında, Rum terör örgütü EOKA-B, intikam amacıyla toplu katliamlar gerçekleştirdi. Bu olaylarda 492 Türk kayıplar listesine eklendi. Bu katliamların en bilinenleri arasında Muratağa, Sandallar ve Atlılar köylerinde aralarında 16 günlük bir bebeğin de bulunduğu 126 Türk‘ün ve Taşkent köyünde 89 Kıbrıslı Türk erkeğin şehit edilmesi yer alıyor. Birleşmiş Milletler, bu olayları birer insanlık suçu olarak tanımlamıştır.
Rum Tarafının Kayıpları
Rum tarafının kayıp listesinde ise bin 510 kişi bulunmaktadır. Bu kayıpların bir kısmı, Atina’daki Cunta yönetiminin 15 Temmuz 1974‘te dönemin Rum lideri Makarios’a karşı düzenlediği darbe sırasındaki iç çatışmalarda hayatını kaybeden Rumlardan oluşmaktadır. Kayıpların bir diğer bölümü ise 1974 Barış Harekatı sırasında Türk Silahlı Kuvvetleri ile çatışmaya giren Rum askerleri ve milislerdir.
İki Toplumun Ortak Çalışması: Kayıp Şahıslar Komitesi
Yıllar geçmesine rağmen kayıpların akıbetinin aydınlatılması, her iki toplumun da gündemindeki yerini koruyor. Bu amaçla 1981 yılında kurulan ve bir Türk, bir Rum üye ile bir Birleşmiş Milletler temsilcisinden oluşan iki toplumlu Kayıp Şahıslar Komitesi, çalışmalarını aralıksız sürdürmektedir. Komite, görgü tanıklarının ifadeleri ve elde edilen bilgiler ışığında ada genelinde kazılar yaparak kayıplara ulaşmaya çalışıyor. Bulunan kalıntılar, tarafsız bölgede bulunan antropoloji laboratuvarında inceleniyor.
Son Durum: 947 Kişi Hala Aranıyor
Kıbrıs’taki toplam kayıp şahıs sayısı 2 bin 2 olarak kayıtlara geçmiştir. Türk kayıpların neredeyse tamamı kadınlar, yaşlılar ve yeni doğmuş bebekler de dahil olmak üzere sivillerden oluşmaktadır. Siyasi anlaşmazlıkları bir kenara bırakarak çalışan komite, bugüne kadar binin üzerinde toplantı gerçekleştirdi. Yapılan çalışmalar sonucunda bin 55 kayıp şahsın kimliği tespit edilerek cenazeleri ailelerine teslim edildi. Ancak bugün hala toplam 947 kişi, kayıplar listesinde yer alıyor ve aileleri tarafından umutla bekleniyor.