Tarihi Miras Evine Döndü: Marcus Aurelius Heykeli 65 Yıl Sonra Türkiye’de
Anadolu’nun en değerli bronz heykellerinden biri olarak kabul edilen ve Boubon Antik Kenti kökenli olan İmparator Marcus Aurelius heykeli, uzun bir aradan sonra anavatanına geri getirildi. Bu iade süreci, ABD’li yetkililer nezdinde yürütülen ısrarlı diplomatik, hukuki ve bilimsel çalışmaların ortak zaferi olarak öne çıkıyor.
Özel Operasyonla Anavatanına Getirildi
Heykelin ABD’deki Cleveland Sanat Müzesi‘nden alınarak Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’ne getirilme süreci her adımıyla belgelendi. Müzede özel ahşap bir sandık içinde paketlenen eser, Türk Hava Yolları uçağının kargo bölümüne çelik halatlarla sabitlenerek yüklendi. Üzerinde arkeolog “Jale İnan’a” notu bulunan sandık, Ankara Esenboğa Havalimanı’nda özel ekipler tarafından karşılandı ve polis eskortu eşliğinde Cumhurbaşkanlığı’na nakledildi. Eserin mührü, Beştepe’de arkeolog uzmanların gözetiminde açıldı.
Bakan Ersoy: “Tarihi Bir Başarıdır”
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, eserin iadesiyle ilgili sevincini sosyal medya hesabından paylaştı:
“Uzun soluklu bir mücadeleydi. Biz haklıydık, kararlıydık, sabırlıydık ve kazandık. Diplomasi, hukuk ve bilimin ortak gücüyle yürüttüğümüz bu süreç tarihî bir başarıdır. Filozof İmparator’u çok yakında, sürpriz bir sergide Ankaralılarla buluşturacağız. Türk arkeolojisinin önemli ismi rahmetli Prof. Dr. Jale İnan öncülüğünde başlayan bu süreçte emeği geçenlere teşekkür ediyorum.”
Dedektif Gibi İz Sürüldü: Heykelin Aidiyeti Nasıl Kanıtlandı?
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanı Zeynep Boz, eserin aidiyetinin kanıtlandığı titiz süreci anlattı.
Toprak Örneği Analizi
Heykelin Boubon Antik Kenti kökenli olduğunu ispatlamak için kaidesindeki küçük bir delik ile ayağındaki kurşun çıkıntı arasındaki ilişki incelendi. Referans olması amacıyla, 1967’de ele geçirilen ve aynı bölgeden olduğu bilinen Valerianus heykeli seçildi. Bu heykelin içindeki toprak ile Marcus Aurelius heykelinden alınacak örnekler karşılaştırılacaktı.
Tırnaklarla Kazılan Kanıt
Zeynep Boz, süreci şu sözlerle aktardı: “Heykelin içindeki toprak katılaşmıştı. O yüzden bir türlü toprak örneği gelmiyordu. Tırnaklarımızla kazıyarak heykelin içinden toprağı döktük. Son derece dikkatli bir şekilde asitsiz kâğıtlarla numune alma işlemimizi tamamladık.”
Bilimsel Testler ve Ayak Kalıbı
Yapılan laboratuvar testleri, her iki heykelin de aynı toprak bileşimine sahip olduğunu ve Boubon Antik Kenti’nden çıkarıldığını bilimsel olarak kanıtladı. Cleveland Sanat Müzesi, Ekim 2023’te heykelin Boubon ile ilişkisine karşı dava açsa da, Almanya’daki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi laboratuvarlarında yapılan analizler, heykelin uzun yıllar Boubon toprağında gömülü kaldığını kesinleştirdi. Son olarak, Mayıs 2024’te heykelin silikon ayak kalıbı alınarak Boubon’daki kaideyle birebir uyumlu olduğu belgelendi ve müze davadan çekildi.
65 Yıllık Gurbet: Kaçırılıştan Dönüşe
M.S. 2. ve 3. yüzyıllara tarihlenen Marcus Aurelius heykeli, Burdur’un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti’nde 1960’lı yıllarda yapılan kaçak kazılarla yurtdışına çıkarıldı. Yıllar içinde el değiştiren eser, sonunda ABD’nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonuna dahil edildi. Türkiye’nin 65 yıldır peşinde olduğu bu nadide eser, Prof. Dr. Jale İnan’ın çabalarıyla bilim dünyasının gündemine gelmişti.
Kültürel Mirasın İadesinde Büyük Başarı
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Anadolu’dan kaçırılan eserleri geri getirme çalışmalarını kararlılıkla sürdürüyor. Bu kapsamda 1980 ile 2025 yılları arasında 26 bin 682 eser ait olduğu topraklara döndü. Bu eserlerin 13 bin 292’si 2002-2025 arasında, 8 bin 997’si ise Bakan Mehmet Nuri Ersoy’un görev yaptığı 2018-2025 döneminde ülkeye kazandırıldı.