İran’dan Nükleer Müzakere Kararı: Yeni Tur İstanbul’da
İran devlet televizyonu tarafından yapılan açıklamaya göre, Tahran yönetimi, 2015 nükleer anlaşmasının Avrupalı taraflarının (E3) talebi üzerine yeni bir nükleer görüşme turunu kabul ettiğini duyurdu. Kritik müzakerelerin adresi olarak İstanbul belirlendi.
Görüşme Takvimi ve Katılımcılar
Yapılan planlamaya göre, dışişleri bakan yardımcıları düzeyindeki nükleer görüşmeler 25 Temmuz Cuma günü İstanbul’da gerçekleştirilecek. Bu önemli toplantıda İran heyetine Dışişleri Bakan Yardımcıları Mecid Tahtrevançi ile Kazım Garibabadi başkanlık edecek.
İran ile nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları olan İngiltere, Fransa ve Almanya (E3), en son 16 Mayıs’ta yine İstanbul’da bir araya gelmişti. Taraflar, o toplantıda ABD ile İran arasında devam eden müzakereler ışığında görüşmelere devam etme kararı almıştı.
Müzakere Sürecini Kesintiye Uğratan Saldırılar
İran ile ABD arasındaki müzakere süreci devam ederken, 13 Haziran’da İsrail’in İran’a yönelik başlattığı saldırılar, hem ABD hem de Avrupa ile yürütülen diplomatik süreci durma noktasına getirmişti. Bu nedenle İstanbul’daki yeni tur, kesintiye uğrayan diyaloğun yeniden canlandırılması açısından büyük önem taşıyor.
Anlaşmanın Geleceği ve “Tetik Mekanizması” Endişesi
Tahran yönetiminin en büyük endişelerinden biri, “tetik mekanizması (snapback)” olarak bilinen maddenin Avrupalı ülkeler tarafından devreye sokulması ihtimali. Bu mekanizma, 2015 anlaşmasıyla kaldırılan Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının hızla geri getirilmesine olanak tanıyor.
Söz konusu mekanizmanın geçerlilik süresi 18 Ekim‘de sona eriyor. Eğer İran’ın nükleer programı konusunda bir uzlaşı sağlanamazsa, Avrupa ülkelerinin bu tarihten önce mekanizmayı işletmesinden endişe ediliyor.
2015 Nükleer Anlaşmasının Arka Planı
İran ile BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya arasında 14 Temmuz 2015’te, yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran’ın nükleer faaliyetlerini sınırlandıran kapsamlı bir anlaşma imzalanmıştı. Ancak 2018 yılında ABD’nin anlaşmadan tek taraflı çekilerek yaptırımları yeniden uygulamaya koyması, süreci temelden sarstı.
İran, Avrupalı taraflardan ABD yaptırımlarını telafi edecek adımlar atmasını talep etse de, bu konuda somut bir ilerleme kaydedilemedi. Bunun üzerine Tahran, bir yıl sonra anlaşmadaki taahhütlerini aşamalı olarak askıya almaya ve yüksek düzeyli uranyum zenginleştirme gibi faaliyetlere geri dönmeye başladı.
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi ise Avrupalı tarafların, “anlaşmanın temellerini ihlal ettikleri” ve “anlaşmadaki katılımcı rollerini kaybettikleri” gerekçesiyle bu mekanizmayı harekete geçirecek hukuki bir dayanağa sahip olmadıklarını savunmuştu.