İran ve Avrupalı Güçler Nükleer Anlaşma İçin İstanbul’da Buluşuyor
İran devlet televizyonu tarafından yapılan açıklamaya göre, Tahran yönetimi, 2015 nükleer anlaşmasının Avrupalı taraflarının talebi üzerine yeni bir müzakere turunu kabul etti. Kritik görüşmelerin adresi İstanbul olarak belirlendi.
Müzakere Masasındaki İsimler ve Takvim
25 Temmuz Cuma günü dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde gerçekleşecek olan toplantıda İran’ı, Dışişleri Bakan Yardımcıları Mecid Tahtrevançi ile Kazım Garibabadi temsil edecek. Bu görüşme, İran ile nükleer anlaşmanın Avrupalı tarafları olan İngiltere, Fransa ve Almanya (E3) arasında 16 Mayıs’ta yine İstanbul’da yapılan toplantının bir devamı niteliğinde. Önceki toplantıda taraflar, devam eden müzakerelerin sürdürülmesi konusunda fikir birliğine varmıştı.
Görüşmeleri Gölgeleyen Krizler ve “Tetik Mekanizması” Endişesi
İran ile ABD arasındaki müzakere süreci, İsrail’in 13 Haziran’da İran’a yönelik saldırısıyla kesintiye uğramıştı. Bu gelişme, hem ABD hem de Avrupa ile yürütülen diplomatik çabaları durma noktasına getirmişti. Güncel olarak İran’ın en büyük endişesi, Avrupa ülkelerinin 2015 anlaşmasıyla kaldırılan BM yaptırımlarını geri getirme potansiyeli taşıyan ve “tetik mekanizması (snapback)” olarak bilinen maddeyi devreye sokması. Bu mekanizmanın geçerlilik süresi 18 Ekim‘de doluyor ve bir çözüm bulunamazsa Avrupalı ülkelerin bu tarihten önce mekanizmayı işletmesinden korkuluyor.
2015 Nükleer Anlaşması ve Tartışmalı Mekanizma
İran ile BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya arasında 14 Temmuz 2015’te, Tahran’ın nükleer faaliyetlerini sınırlandırması karşılığında yaptırımların kaldırılmasını öngören kapsamlı bir anlaşma imzalanmıştı. Ancak ABD, 2018 yılında anlaşmadan tek taraflı olarak çekilerek İran’a yönelik yaptırımları yeniden uygulamaya koymuştu. İran’ın, ABD yaptırımlarını telafi etmeleri yönündeki taleplerine rağmen Avrupalı ülkeler somut bir adım atamamıştı.
Bu duruma yanıt olarak İran, bir yıl sonra anlaşmadaki taahhütlerini aşamalı olarak askıya almış ve yüksek düzeyli uranyum zenginleştirme gibi faaliyetlere yeniden başlamıştı. İngiltere, Fransa ve Almanya ise İran’ın anlaşmayı ihlal ettiği gerekçesiyle BM yaptırımlarını yeniden devreye sokma imkanı tanıyan “snapback” mekanizmasını kullanma tehdidinde bulunuyor.
Dönemin İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi ise Avrupalı tarafların, “anlaşmanın temellerini ihlal ettikleri” ve “anlaşmadaki katılımcı rollerini kaybettikleri” için bu mekanizmayı harekete geçirecek hukuki bir dayanağa sahip olmadıklarını savunmuştu.
Fotoğraf, AA tarafından servis edilmiştir.