İran ve Avrupa Üçlüsü Nükleer Görüşmeler İçin Masaya Oturuyor
İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, ülkesinin nükleer programı konusunda Almanya, Fransa ve İngiltere ile yeni bir müzakere turu başlatacağını resmen duyurdu. 21 Temmuz‘da yapılan açıklamada, görüşmelerin zamanlaması ve yeri gibi detaylar üzerinde çalışmaların sürdüğü belirtildi.
Buna karşın, İran’ın resmi haber ajansı IRNA, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi‘nin açıklamalarına dayandırdığı haberinde, kritik buluşmanın 25 Temmuz Cuma günü İstanbul‘da düzenlenmesinin planlandığını bildirdi. Bekayi, müzakerelerin dışişleri bakan yardımcıları seviyesinde gerçekleştirileceğini ifade etti. Pazar günü AFP’ye konuşan bir Alman diplomatik kaynak da Avrupalı güçlerin İran ile bu hafta yeni bir nükleer görüşme planladığını doğruladı.
Avrupa’ya Mesaj: “İran Daha Güçlü”
Dışişleri Bakanı Arakçi, müzakerelere ilişkin yaptığı değerlendirmede şu ifadeleri kullandı:
“Avrupalıların İran’ın pozisyonu hakkında bilgilendirilmesi ve İran’ın savaştan sonra hakkını arama konusunda kesinlikle daha güçlü olduğu gerçeğinin bilinmesi gerekiyor.”
Tetik Mekanizması Gerilimi Tırmanıyor
İran’ın en büyük endişesi, 2015 tarihli nükleer anlaşma ile kaldırılan Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını geri getirebilecek olan “tetik mekanizması” (snapback) maddesinin Avrupalı taraflarca devreye sokulması. Arakçi, Pazar günü BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ve Güvenlik Konseyi’ne gönderdiği mektupta, bu yöndeki bir girişimin “geçersiz ve gayrimeşru” olacağını savundu.
Arakçi, İsrail ile yaşanan 12 günlük savaş sürecindeki tutumları nedeniyle Avrupa ülkelerini eleştirerek, “kendilerinin de uymadığı bir kararı kötüye kullanarak BM Güvenlik Konseyi’nin güvenilirliğini zedelemelerine izin verilmemesi gerektiğini” vurguladı.
Fransa, İngiltere ve Almanya, Avrupa Birliği Dış Politika Yüksek Temsilcisi ile birlikte, Ağustos sonuna kadar somut bir ilerleme kaydedilmemesi halinde tetik mekanizmasını devreye sokacakları uyarısında bulunmuştu. Üç ülke, İran ve İsrail arasındaki çatışmaların ardından Arakçi ile görüşerek Tahran yönetimini nükleer görüşmelere derhal dönmeye çağırmıştı.
Tetik Mekanizması (Snapback) Nedir?
2015 yılında İran ile BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi (ABD, Çin, Rusya, İngiltere, Fransa) ve Almanya arasında imzalanan anlaşma, Tahran’ın nükleer faaliyetlerini sınırlandırması karşılığında yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu. Bu anlaşmanın bir parçası olan uyuşmazlık çözüm mekanizması, İran’ın taahhütlerini ihlal etmesi durumunda yaptırımların yeniden devreye alınmasına olanak tanır.
- Mekanizma etkinleştirildiğinde, Güvenlik Konseyi daimi üyelerinden hiçbiri yaptırımların geri gelmesini veto edemez.
- Bir üyenin veto hakkını kullanması, yaptırımların askıya alınmasının devamını veto etmek anlamına gelir ve tüm BM yaptırımları otomatik olarak geri döner.
- Bu mekanizmanın geçerlilik süresi 18 Ekim 2025‘te sona eriyor.
İsrail-İran savaşı öncesinde, Umman’ın arabuluculuğunda Tahran ve Washington arasında beş tur nükleer müzakere yapılmış, ancak bu görüşmelerden bir sonuç alınamamıştı.