Trump’tan Rusya’ya Yönelik Yeni Yaptırım Tehdidi: %100 Gümrük Vergisi
Eski ABD Başkanı Donald Trump, Ukrayna ile 50 gün içinde ateşkes sağlanamaması durumunda Rusya’ya karşı %100 oranında ikincil gümrük vergisi uygulayacağını duyurdu. Bu hamle, küresel ticaret dengelerini ve özellikle Türkiye gibi Rusya ile yakın ticari ilişkileri olan ülkeleri yakından ilgilendiriyor.
İkincil gümrük vergisi, bir ülkeyle (bu durumda Rusya) ticaret yapan üçüncü ülkelerin, ABD’ye yaptıkları ihracatta ek vergiye tabi tutulması anlamına geliyor. Örneğin, Rusya’dan petrol veya doğal gaz alan bir ülke, ABD’ye ürün satmak istediğinde %100’lük bir vergiyle karşılaşacak. Trump’ın bu stratejisinin temel amacı, diğer ülkelerin Rusya’dan hammadde alımını engelleyerek Moskova’nın en önemli gelir kaynağı olan enerji ihracatını baltalamak.
Küresel Ticarette Zorlu Seçim: Rusya mı, ABD mi?
Avrupa Birliği ve ABD’nin Rusya’dan ithalatı azaltma çabalarına rağmen, Asya, Afrika ve Güney Amerika’daki birçok ülke Rusya ile ticari ilişkilerini sürdürüyor. Trump’ın bu tehdidini hayata geçirmesi, bu ülkeleri zor bir kararla baş başa bırakabilir: Ya Rusya’dan enerji ve hammadde alımına devam etmek ya da ABD pazarına erişimi neredeyse imkansız hale getirecek devasa bir gümrük vergisiyle yüzleşmek.
Türkiye’nin Konumu: Rakamlarla Ticaret ve Riskler
Uluslararası ticaret verilerini derleyen OEC’ye göre, Türkiye 2023 itibarıyla Çin ve Hindistan’ın ardından Rusya’nın en büyük üçüncü ticaret ortağı konumunda. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verileri de bu durumu destekliyor:
- Türkiye, 2024’te Rusya’dan 32 milyar doların üzerinde yakıt ithal etti.
- Rusya, Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı üçüncü, en çok ithalat yaptığı ikinci ülke.
- Türkiye’nin geçen yıl ABD’ye ihracatı ise 14,4 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Türkiye’nin ABD’ye en çok ihraç ettiği ürünler arasında makine, kıymetli taşlar, motorlu taşıtlar, halı ve silah bulunuyor. Bu sektörlere uygulanacak %100’lük bir gümrük vergisi, Türk mallarının ABD pazarındaki rekabet gücünü tamamen ortadan kaldırabilir.
Uzman Görüşleri: Türkiye’ye İstisna Tanınır mı?
Konuyu BBC Türkçe’ye değerlendiren uzmanlar, Türkiye’ye bu yaptırımlarda bir istisna tanınabileceği görüşünde birleşiyor.
Süleyman Ecevit Sanlı (TABA Başkanı)
“Türkiye’nin Rusya ile komşu olmasından dolayı mecburi bir ilişkisi var. Türkiye ayrıca Ukrayna’yı destekliyor ve barış için girişimlerde de bulunuyor. Bu anlamda Amerikan yönetiminin Türkiye aleyhine sert bir tedbir alacağını düşünmüyorum. Türkiye’nin enerji konusunda Rusya ile İran petrolü ve gazına ihtiyacı, müttefikleri tarafından her zaman hoşgörüyle karşılanmıştır.”
Sanlı, Türkiye’deki petrol rafinerilerinin Rus petrolüne bağımlı olduğunu ve günlük yaklaşık 400 bin varil petrol ithal edildiğini vurguluyor.
Prof. Dr. Mahmut Tekçe (Marmara Üniversitesi)
“Kağıt üzerinde Türkiye gibi enerji ithalatçısı ülkeler için ciddi bir risk barındırıyor olsa da bu riskin fiilen nasıl şekilleneceği, ABD’nin bu politikayı ne ölçüde katı, hızlı ve ayrım gözetmeden uygulayacağına bağlı. Yaptırımların nasıl uygulanacağı, büyük ölçüde Washington-Ankara hattındaki siyasi atmosferle şekillenecek.”
Tekçe, Türkiye’nin geçmişte İran ve Rusya’ya yönelik ikincil yaptırımlardan muaf tutulduğunu hatırlatarak diplomatik manevra alanına dikkat çekiyor.
Dr. Mühdan Sağlam (TEPAV Enerji Politikaları Uzmanı)
“Enerji hukuku bu konuda çok net: Mücbir sebep olmadıkça sözleşme ihlal edilemez, aksi takdirde büyük tazminatlar ödenmesi gerekir. AB de Rus gazından çekilirken bir anda kesmedi, sözleşmeleri yenilememe yoluna gitti.”
Sağlam, Trump’ın politikalarının öngörülemez olduğunu ve hiçbir ülkenin enerji politikasını 50 gün gibi kısa bir sürede değiştiremeyeceğini belirtiyor. Türkiye’nin bu süreçte bir bekle-gör politikası izleyeceğini ve ABD’ye “Rusya’dan aldığım fiyattan ve aynı miktarda gaz verirsen senden alabilirim” gibi bir karşı teklif sunabileceğini ifade ediyor.