Azerbaycan’da modern gazeteciliğin temellerini atan ve Türk dünyasında aydınlanma hareketinin öncülerinden olan basın, 150. yıl dönümünü kutluyor. 22 Temmuz 1875 tarihinde yayın hayatına başlayan “Ekinci” gazetesiyle filizlenen bu süreç, günümüzde hem geleneksel hem de dijital platformlarda güçlenerek varlığını sürdürüyor.
Ekinci Gazetesi ve Aydınlanmanın Doğuşu
Azerbaycan basınının miladı, aydınlanmacı düşünür Hasan Bey Zerdabi‘nin 1875 yılında yayımladığı Ekinci gazetesiyle kabul edilir. O dönemde Rus İmparatorluğu’nun baskıcı yönetimi altında çıkan bu Türkçe gazete, halkı bilgilendirme, eğitme ve aydınlatma gibi kutsal bir misyonu üstlenmişti. Zerdabi, kullandığı sade dil sayesinde halkla doğrudan bir bağ kurarak milli bilincin uyanmasına öncülük etti. Sadece 56 sayı yayımlanabilmiş olsa da Ekinci, kısa ömrüne rağmen Kafkasya’daki Türk toplulukları için bir fikir ve kimlik mücadelesinin sembolü haline geldi.
Bağımsızlık Mücadelesi ve Medyanın Rolü
20. yüzyılın başlarında Molla Nasrettin, İrşad, Terakki ve Kaspi gibi yayınlar, toplumsal reform, eğitim, kadın hakları ve milli kimlik gibi konuları gündeme taşıdı. Basın, 1918’de kurulan Azerbaycan Cumhuriyeti döneminde bağımsızlık ve demokratikleşme mücadelesinin en güçlü destekçilerinden biri oldu. Sovyet döneminde sıkı bir denetim altına alınsa da medya, 1991’de bağımsızlığın yeniden kazanılmasıyla birlikte özgür bir yapıya kavuştu ve gazetecilik mesleği yeniden canlanarak etkinliğini artırdı.
Dijitalleşme ve Uluslararası İşbirlikleri
2000’li yıllarla birlikte Azerbaycan’da dijital medyanın yükselişi başladı. Haber portalları, çevrim içi televizyonlar ve sosyal medya odaklı gazetecilik büyük bir ivme kazandı. Bugün çok sayıda medya kuruluşu, bölge ve dünya gündemine dair haberleri farklı dillerde milyonlarca insana ulaştırıyor. Özellikle Karabağ Zaferi sonrasında yapılan yayıncılık, ulusal anlatının güçlendirilmesinde ve kamu diplomasisinde basının ne denli etkin bir rol oynadığını gösterdi.
Türkiye ile Güçlenen İşbirliği
Son yıllarda Türkiye ve Azerbaycan medya kuruluşları arasındaki işbirliği de dikkat çekici boyutlara ulaştı. Anadolu Ajansı (AA) ile AZERTAC arasında imzalanan karşılıklı haber paylaşımı ve eğitim protokolleri, Türk dünyası medyasının daha entegre ve güçlü bir yapıya kavuşmasını hedefliyor.
Uzmanlardan Değerlendirmeler
Azerbaycan Basın Konseyi Başkanı Reşat Mecid, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in basının 150. yıl dönümünün kutlanmasına ilişkin imzaladığı kararnamenin tarihi önemine vurgu yaptı.
“Günümüzde Azerbaycan basını çağdaş teknolojik imkanları en iyi şekilde kullanarak ülke gerçeklerini iç ve dış kamuoyuna aktarmak için yoğun çaba gösteriyor. Azerbaycan-Türkiye Ortak Medya Platformu kurulduktan sonra iki ülkenin medyası mümkün olduğunca koordineli çalışıyor. Türk medyasının tecrübesi bizim için değerli.”
Azerbaycan Parlamento Muhabirleri Derneği Başkanı Elşad Eyvazlı ise Azerbaycan basınının bugün dünya medyasıyla rekabet edebilecek bir seviyeye ulaştığını belirtti.
“Azerbaycan basını bugün dünya medyasına ayak uydurabilecek seviyeye ulaştı. İnternetin sunduğu olanakları çok iyi kullanıyoruz. Yüksek eğitimli ve yabancı dil bilen gazetecilerimizin sayısı arttı.”
Bizimyol.info haber sitesinin kurucusu Baheddin Hezi de Sovyet döneminin ağır sansürüne rağmen Azerbaycan’da usta gazetecilerin yetiştiğini belirterek, “Bugün teknolojiyi kullanarak güncel gelişmeleri anında haberleştiren dijital bir basınımız var. Ancak geleneksel medya da faaliyetlerini sürdürmeye devam ediyor.” dedi.
