Vibratörlerin Kökeni: Popüler Histeri Efsanesi ve Gerçekler
Vibratörlerin kökenine dair yaygın bir anlatı bulunur: 1800’lerde doktorların, kadınlardaki ‘histeri’yi tedavi etmek amacıyla bu cihazları kullandığı söylenir. Bu hikayeye göre, doktorlar kadınları orgazma ulaştırarak sinir krizlerinden baş ağrılarına kadar geniş bir yelpazedeki semptomları tedavi ediyor, vibratörler ise bu yorucu işi kolaylaştırıyordu. Bu anlatı filmlere, oyunlara ve belgesellere konu olsa da, yeni araştırmalar bunun bir efsaneden ibaret olabileceğini gösteriyor.
Efsanenin Doğuşu: “Orgazmın Teknolojisi” Kitabı
Bu popüler teorinin izleri, teknoloji tarihçisi Rachel Maines tarafından 1999’da kaleme alınan The Technology of Orgasm: “Hysteria”, the Vibrator, and Women’s Sexual Satisfaction (Orgazmın Teknolojisi: “Histeri”, Vibratör ve Kadınların Cinsel Tatmini) adlı kitaba dayanıyor. Kitap, Amerikan Tarih Derneği’nden ödül alarak büyük bir popülerlik kazandı. Ancak, akademik dergi Journal of Positive Sexuality‘de yayımlanan yeni bir makale, Maines’in iddialarının temelinin zayıf olduğunu öne sürüyor.
Georgia Teknoloji Enstitüsü’nden Halie Lieberman, “Cinsellik tarihinden bildiğim kadarıyla doktorların böyle bir şey yapması son derece düşük ihtimal. Kitabın kaynaklarını kontrol etmeye başlar başlamaz bu hikayeyle ilgili sorunlar olduğunu fark ettim” diyor.
Yeni Bulgular Efsaneyi Nasıl Çürütüyor?
Lieberman’ın araştırması farklı bir tablo ortaya koyuyor. Evet, vibratör benzeri mekanik masaj cihazları 1900’lerden itibaren kadınlar tarafından özel amaçlarla kullanılıyordu. Fakat bu tarihten önce, cihazların doğrudan doktorlara pazarlandığı dönemde cinsel amaçlı kullanıma dair hiçbir kanıt bulunmuyor. Ayrıca, o dönemdeki doktorların kadın orgazmı hakkındaki sınırlı bilgileriyle bu cihazları histeri tedavisi için kullanmaları pek olası görünmüyor.
Reklamlar ve Yanıltıcı Yorumlar
1800’lerin sonu ve 1900’lerin başında dergilerde ve tıp yayınlarında vibratör reklamları sıkça yer alıyordu. Ancak bu reklamlar, cihazların boyun, sırt veya baş masajı için kullanıldığını gösteriyordu. Örneğin, 1904 tarihli bir ilanda doktorun bir kadının boynuna vibratörle masaj yaptığı görülüyor ve metinde “Bu yöntem masözlerin yorulmasını yarı yarıya azaltıyor” deniyordu. 1913 tarihli Sanofix vibratör reklamında ise bir kadın cihazı kendi alnına, çenesine ve göğsüne uygularken resmediliyordu.
Kaynaklardaki Tutarsızlıklar
Lieberman, Maines’in kitabında referans gösterdiği kaynakları incelediğinde ciddi tutarsızlıklar tespit ettiğini belirtiyor. Maines’in “jinekolojik masaj” için vibratör kullanımına kanıt olarak gösterdiği beş kaynaktan birkaçında ne vibratör, ne histeri ne de jinekolojik masajdan bahsediliyor. Hatta bir kaynak, regl ağrılarının tedavisi için “cinsel heyecanlardan tamamen uzak durmanın son derece önemli” olduğunu vurguluyor.
Her Derde Deva Olarak Pazarlanan Cihaz
Vibratörler, ilk çıktıklarında adeta “her derde deva” bir ürün olarak pazarlandı. Reklam metinlerinde sayısız rahatsızlığa iyi geldiği iddia ediliyordu:
- Uykusuzluk
- Felç ve nevralji
- Epilepsi ve tüberküloz
- Siyatik ve bel ağrısı
- Sağırlık ve gut
- Kabızlık ve basur
- Boğaz ağrısı
Bu listede histeri de vardı, ancak Lieberman’a göre bu kullanım, cinsel bir tatmin amacı gütmüyor, daha çok sırt veya boyun masajıyla hastayı rahatlatmayı hedefliyordu. Lieberman, “Doktorların ofislerinde kadınların masajla orgazma ulaştırıldığına dair hiçbir kanıt yok” diye ekliyor.
Gerçek Hikaye: Tıbbi Cihazdan Seks Oyuncağına Evrim
Peki, vibratörler nasıl birer seks oyuncağına dönüştü? 20. yüzyılın başlarında doktorlar, vibratörlerin iddia edilen tıbbi faydalarının çoğunun geçersiz olduğunu fark etmeye başladı. 1915’te Amerikan Tıp Derneği, cihazların etkisinin fizikselden çok psikolojik olduğunu açıklayınca, üreticiler hedef değiştirdi. Doktorlar yerine doğrudan halka satış yapmaya odaklandılar.
Üreticiler, cihazları kadınlar için bir “ev eşyası” olarak pazarlamaya başladı. Zamanla reklamların tonu daha cinsel bir hal aldı, dekolteli kadınlar ve üstsüz erkekler kullanılmaya başlandı. Ancak ABD ve İngiltere’deki müstehcenlik yasaları, ürünlerin cinsel haz amacıyla açıkça pazarlanmasını engelliyordu. Bugün anladığımız anlamda seks oyuncağı olarak vibratörler, 1950’lerde ortaya çıktı ve 1960’larda daha yaygın hale geldi, ancak tartışmalı konumları uzun süre devam etti. Hatta Alabama gibi bazı yerlerde satışları hâlâ yasalarla kısıtlanmaktadır.
Neden Bu Efsane Bu Kadar Popüler Oldu?
Rachel Maines, eleştirilere rağmen hipotezinin arkasında durduğunu belirtiyor. Ancak diğer tarihçiler, hikayenin çekiciliğinin, doğruluğunun önüne geçtiğini düşünüyor. Klasik tarihçi Helen King, “Bu hikaye insanlara çekici geliyor. Adeta bir porno filmi senaryosu gibi” diyor. Bu çekicilik, medikal mastürbasyon teorisinin 20 yıl boyunca üniversitelerde öğretilmesine, akademik literatüre yerleşmesine ve popüler kültürde kök salmasına neden oldu. Lieberman’ın belirttiği gibi, insanlar bir hikayeye inanmak istediklerinde, bazen akademisyenler bile gerçekleri sorgulamayı ihmal edebiliyor.