Bilim Dünyasında Yeni Bir Dönem: Kasırga Tahminleri Köpekbalıklarına Emanet
Atlantik Okyanusu’ndaki köpekbalıkları, üzerlerine yerleştirilen özel sensörler sayesinde kasırga tahminlerinin isabet oranını artırmak amacıyla veri toplama görevini üstleniyor. Bu yenilikçi bilimsel çalışma, okyanusun derinliklerindeki gizemleri aydınlatarak daha güvenilir hava tahminleri sunmayı amaçlıyor.
Yüzgeçlere Takılan Sensörlerle Mobil Gözlemciler
Washington Post’un aktardığı habere göre, bilim insanları köpekbalıklarının sırt yüzgeçlerine yerleştirdikleri sensörler aracılığıyla onları adeta birer mobil deniz gözlem istasyonuna dönüştürüyor. Delaware Üniversitesi‘nden deniz ekoloğu Aaron Carlisle‘ın öncülük ettiği proje, köpekbalıklarının sürekli hareket halinde olmalarını bir avantaja çeviriyor. Bu sensörler, okyanusun sıcaklık, tuzluluk ve derinlik gibi kritik verilerini anlık olarak kaydediyor.
“Okyanus çok büyük ve erişilmesi zor bir alan. Ancak hayvanlara sensör takarak onları sürekli veri toplayan birer okyanus sensörüne dönüştürebiliriz.” – Aaron Carlisle
Kasırgaların Yakıtı: Okyanus Isısı
Kasırgalar, enerjilerini doğrudan okyanus suyundan emdikleri ısıdan alır. Sıcak su kütleleri, havanın hızla yükselmesine ve yoğun yağış bırakan fırtına bulutlarının oluşmasına zemin hazırlar. Rutgers Üniversitesi’nden fiziksel oşinograf Travis Miles, bu durumu şöyle açıklıyor: “Okyanus, kasırgaların ısı motorudur. Eğer bir kasırga sıcak suyun üzerinden geçerse güçlenir, soğuk suya denk gelirse zayıflar.” Bu nedenle okyanusun farklı katmanlarındaki sıcaklık dağılımının bilinmesi, kasırga tahminleri için hayati önem taşır.
Geleneksel Yöntemlerin Sınırlılıkları
Okyanus sıcaklığını ölçmek geleneksel yöntemlerle oldukça zordur. Hava durumu uyduları, okyanus yüzeyinin altını göremediği için Atlantik’te sıkça rastlanan soğuk su havuzlarını tespit edemez. Meteorologların kullandığı robotik şamandıralar ve süzülme cihazları ise hem yavaş hareket eder hem de operasyonel maliyetleri yüksektir. Bu durum, özellikle Karayipler, Meksika Körfezi ve Doğu Sahili gibi kasırga riski yüksek bölgelerde ciddi veri boşluklarına neden olmaktadır.
Köpekbalıkları Veri Açığını Nasıl Kapatıyor?
Köpekbalıklarının hızı ve uzun mesafeler kat edebilme yetenekleri, onları robotik cihazlara kıyasla daha avantajlı kılmaktadır. Carlisle’ın ekibinde yer alan köpekbalığı ekoloğu Caroline Wiernicki, “Köpekbalıkları, robotik süzülme cihazlarından daha hızlıdır ve daha uzun süre çalışabilir. Bu sayede mevcut gözlem sistemleriyle uyumlu bir şekilde veri toplayabilirler” diyor. Ekip, kıyıdan yaklaşık 40-50 mil açıkta yemli kancalar kullanarak kokuyu takip eden köpekbalıklarını yakalayıp sensörlerle donatıyor.
Hangi Türler Tercih Ediliyor ve Neden?
Araştırmacılar, bu projede özellikle kısa yüzgeçli mako köpekbalıklarını tercih ediyor. Çünkü bu tür, topladığı verileri uydulara iletebilmek için sık sık yüzeye çıkıyor. Ancak Uluslararası Doğa Koruma Birliği’ne göre mako köpekbalıkları, aşırı avlanma sebebiyle tehlike altında olan bir tür. Carlisle, sensörlerin hayvanlara zarar vermemesi için büyük bir titizlikle çalıştıklarını ve yüzgeçlere yapılan müdahaleyi minimumda tuttuklarını vurguluyor.
Projeden İlk Veriler ve Gelecek Planları
Şu ana dek sensör takılan iki mako köpekbalığından biri, başarılı bir şekilde sıcaklık verilerini iletmeye başladı. Diğer köpekbalığının ise sensörün çalışması için yeterli derinliğe inmediği gözlemlendi. Wiernicki, bu sürecin bir deneme-yanılma süreci olduğunu belirtiyor. Ekibin hedefi, her yıl onlarca köpekbalığına daha sensör takarak bu verileri mevcut kasırga tahmin modellerine entegre etmek. Gelecekte büyük beyaz köpekbalıkları ve çekiç başlı köpekbalıkları gibi diğer türlerin de kullanılması planlanıyor. Louisiana Eyalet Üniversitesi’nden kasırga klimatolojisi uzmanı Jill Trepanier, “Ne kadar çok veri toplarsak, tahminlerimiz o kadar iyi olur. Verinin nereden geldiği fark etmez, daha fazla veri her zaman daha iyidir” diyerek projenin önemini vurguluyor.