Evde Çalışanların Yasal Hakları: İşveren Olarak Sorumluluklarınız Neler?
Değişen yaşam koşulları, evlerimizde temizlik, çocuk bakımı, hasta veya yaşlı bakımı gibi konularda dışarıdan destek almayı bir zorunluluk haline getirdi. Ancak evinizde çalışan gündelikçi, bakıcı veya bahçıvan gibi kişiler, kanunen sizin ‘yardımcınız’ değil, ‘çalışanınız’ olarak kabul edilir. Bu durum, sizi de bir ev sahibinden ziyade bir ‘işveren’ konumuna getirir. Sosyal güvenlik mevzuatındaki düzenlemelerle ev hizmetlerinde çalışanların sigorta, tazminat ve izin gibi temel hakları güvence altına alınmıştır. Bu yükümlülükleri yerine getirmemek, ciddi idari para cezalarıyla karşılaşmanıza neden olabilir.
Kimler Ev Çalışanı Sayılır ve Sigorta Şartları Nelerdir?
Ev hizmetlerinde çalışanlar, sigortalılık açısından aylık çalışma gün sayısına göre iki ana gruba ayrılır. Bu ayrım, işverenin sigorta yükümlülüğünü doğrudan etkiler.
Ayda 10 Günden Az Çalışanlar
Eğer evinizde haftada bir gün temizlik gibi işler için ayda 10 günden az süreyle birini çalıştırıyorsanız, bu kişileri ‘iş kazası ve meslek hastalığı sigortası’ kapsamında sigortalamalısınız. Bu sigortanın günlük primi, asgari ücretin günlük alt sınırının %2’si kadardır. 2025 yılı için bu tutar günlük 17.34 TL olarak hesaplanmıştır. Örneğin, haftada bir gün gelen bir çalışan için aylık sigorta maliyeti yaklaşık 69.36 TL olacaktır. Bu prim sayesinde çalışan, olası bir iş kazası durumunda iş göremezlik ödeneği hakkından yararlanabilir.
Ayda 10 Günden Fazla Çalışanlar
Eğer yardımcınız ayda 10 gün veya daha fazla çalışıyorsa (örneğin hafta içi her gün çocuk bakımı), durumu tamamen değişir. Bu çalışanlara asgari ücretin altında bir maaş ödeyemezsiniz. Ev hizmetlerinde çalışanlar için gelir ve damga vergisi muafiyeti olduğundan, işveren olarak ödemeniz gereken toplam prim oranı yüzde 32.5‘tir. Bu sigorta, çalışana emeklilik ve genel sağlık hizmetleri gibi tüm sosyal güvenlik haklarından yararlanma imkanı tanır.
Ev Çalışanlarının Hakları ve İşverenin Yükümlülükleri
Ev hizmetlerinde çalışanlar, 5510 sayılı Kanun’un Ek-9. maddesi uyarınca sigortalı sayılır ve bu statüde pek çok hakka sahip olurlar.
- Emeklilik Hakkı: 10 günden az çalışanlar, eksik günlerini isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek tamamlayabilir. 10 günden fazla çalışanlar ise 30 güne tamamlamak için kalan günlerin primini kendileri ödeyerek emeklilik sürelerini doldurabilirler.
- Tazminat ve İzin: Ev çalışanları ile işveren arasındaki ilişki İş Kanunu’na değil, Borçlar Kanunu’na tabidir. Bu nedenle kıdem tazminatı hakları bulunmamaktadır. Ancak, ihbar tazminatı ve sözleşmenin haksız feshi durumunda kalan sürenin ücretini talep etme hakları vardır. Ayrıca, bir yılı dolduran çalışanların yılda en az iki hafta ücretli yıllık izin ve haftada bir gün izin kullanma hakkı bulunur.
- Fazla Mesai: Belirlenen çalışma saatleri dışında çalıştırılmaları durumunda, fazla çalışılan her saat için ücretleri yüzde 50 fazlasıyla ödenmelidir.
- Resmi Tatiller: Resmi tatillerde izinli sayılırlar. Bu günlerde çalışmaları istenirse, ek olarak bir günlük yevmiye daha ödenmesi gerekir.
Sigortasız Çalıştırmanın Cezası ve Diğer Önemli Bilgiler
Sigorta Yapmamanın Yaptırımı Nedir?
Evde çalışan kişileri sigortasız, yani kayıt dışı çalıştırmanın cezası oldukça ağırdır. Tespit edilmesi halinde, sigortasız çalıştırılan her ay için bir brüt asgari ücret, yani 26.005,50 TL (2025 yılı için) ceza uygulanır. Ceza, kayıt dışı çalıştırılan ay sayısı ile çarpılarak artar.
Çalışan Birden Fazla Evde Çalışıyorsa Ne Olur?
Eğer çalışan birden fazla evde hizmet veriyorsa, her işveren (ev sahibi) kendi evinde çalışılan gün sayısı kadar sigorta primini ödemekle yükümlüdür. Bu sayede her işveren kendi sorumluluğunu yerine getirmiş olur.
Sigorta İşlemleri Nasıl Yapılır?
Sigorta bildirim işlemleri son derece kolaydır. İşverenler, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) müdürlüklerine bizzat başvurabileceği gibi, e-Devlet üzerinden de ‘Ev Hizmetlerinde 10 Günden Fazla Çalıştırılacaklara İlişkin Bildirge’ formunu doldurarak işlemi kolayca tamamlayabilir. Prim ödemeleri de bankalar aracılığıyla yapılabilmektedir.