İstanbul’un Pendik gibi merkeze uzak bir ilçesindeki yerel bir kütüphane bile tıklım tıklım dolu ve kullanıcıların büyük çoğunluğunu gençler oluşturuyor. Bu yoğun ilgi, şehrin farklı noktalarındaki, hem Kültür Bakanlığı hem de belediyeler tarafından açılan yeni kütüphanelerde de gözlemleniyor.
Bu durum sadece İstanbul’a özgü değil, tüm Türkiye’de benzer bir eğilim söz konusu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2024 yılında halk kütüphanelerinden yararlananların sayısı bir önceki yıla kıyasla %15,4 artarak 38.737.705 kişiye ulaştı. Kayıtlı üye sayısı ise %8,6’lık bir artışla 6.726.993 oldu.
İstinye Üniversitesi Bilgi Kaynakları ve Kütüphane Daire Başkanı Bahar Biçen Aras, hem gözlemlerinin hem de istatistiklerin bu artışı doğruladığını belirtiyor. Yeni kütüphane taleplerinin sürekli geldiğini ifade eden Aras, mesleğine olan tutkusunu şu sözlerle dile getiriyor:
“Çok mutluyum. Bir daha dünyaya gelsem yine kütüphaneci olurum.”
Artan İlginin Arkasındaki Sebepler Neler?
Bahar Biçen Aras’a göre, kütüphanelere yönelik bu artan ilginin arkasında çok yönlü nedenler yatıyor. Bunlardan bazıları şunlar:
- Ücretsiz internet erişimi
- Kitapların bedava ödünç alınabilmesi
- Eğitim programları ve atölye çalışmaları
- Sosyalleşme imkanı sunan ortamlar
- Sınavlara hazırlık için gereken sakin ortam ve materyaller
- Kullanıcıların kendilerini güvende hissetmeleri
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Kültür Varlıkları Daire Başkanı Oktay Özel ise özellikle gençlerin işsizlik ve pahalılıkla mücadele ederken aynı zamanda sosyalleşme ihtiyacı duyduklarına dikkat çekiyor. Bu durumun gençleri sosyal yaşam alanlarına ve dolayısıyla kütüphanelere yönelttiğini belirtiyor. Özel, son yıllarda artan kitap maliyetlerinin de önemli bir faktör olduğunu vurguluyor.
Yeni Nesil Kütüphaneler: Sadece Kitap Okunan Yerler Değil
Geçmişte kütüphanelerin sessiz, kasvetli ve haşmetli binalar olarak algılandığını söyleyen kütüphaneci Aras, günümüzdeki manzaranın tamamen farklı olduğunu ifade ediyor. Rami Kütüphanesi Müdürü Ali Çelik de kütüphanelerin artık birer yaşam alanına dönüştüğünü ve bu yeni işlevleriyle daha fazla ilgi gördüğünü ekliyor.
Çelik’e göre yeni nesil kütüphaneler, atölyelerden açık okuma alanlarına ve bahçelere kadar farklı mekanlar sunarak çeşitli taleplere cevap veriyor. Bu modern mekanların özellikleri ise şöyle sıralanıyor:
- Teknolojinin entegre edildiği yapılar
- Mimaride ferahlık ve canlı renklerin kullanımı
- Ergonomik ve konforlu mobilyalar
- Kütüphanecilere kolay erişim
Öne Çıkan Modern Kütüphaneler
Gezdiğimiz kütüphaneler, bu yeni anlayışın somut örneklerini sunuyor. Birçoğu 24 saat açık olan bu mekanlarda ücretsiz internet, bilgisayar kullanımı, çorba, çay ve kahve gibi ikramlar standart hale gelmiş durumda.
Rami Kütüphanesi: Eyüp’te, tarihi Rami Kışlası’nın restorasyonuyla kurulan bu devasa yapı, 51 dönümlük yeşil bir alana sahip. Bebek ve çocuk kütüphanesi, sürekli düzenlenen etkinlikler ve çeşitli atölyeleriyle dikkat çekiyor.
İBB Kütüphaneleri: Eyüp’teki Art İstanbul Feshane içinde yer alan Naile Akıncı Kütüphanesi ve Taksim Meydanı’ndaki Sevgi Soysal Kütüphanesi, gençlerin yoğun ilgisiyle karşılaşıyor. Bu kütüphanelerde sergi, konser gibi kültürel etkinliklerden faydalanma imkanı da bulunuyor. Afişlerde YKS ve LGS soru bankalarının ücretsiz dağıtıldığı görülüyor.
İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanı Oktay Özel, son altı yılda özellikle yoksul mahallelere hizmet veren 53 yeni kütüphane açtıklarını belirtiyor.
Gençler Neden Kütüphaneleri Tercih Ediyor?
Kütüphanelerdeki gençlerle konuştuğumuzda, bu ilginin temelinde birkaç nedenin öne çıktığını görüyoruz.
Üniversite öğrencisi Mahmut Selçuk, hem finallere hazırlanmanın hem de kitap okumanın huzur verdiğini, arkadaş ortamının ve ücretsiz ikramların da cazip olduğunu söylüyor. Pahalılığın da önemli bir etken olduğunu ekliyor: “Kafelerde bir kahvenin fiyatı 100, 150 TL. Bu da insanları kütüphaneye daha çok teşvik ediyor.”
Üniversiteye hazırlanan Fatma Toprak ve Talha Mehmet Koşucu, diğer çalışan insanları görmenin kendilerini motive ettiğini ve evdekinden daha iyi odaklandıklarını belirtiyor.
Eylül Aydın ise evde ve kafelerde gürültüden çalışamadığını, kütüphaneyi ise konforlu ve sosyal bir mekan olarak gördüğünü ifade ediyor.
Ders Kitaplarının Ötesinde Bir Dünya
Uzmanlara göre kütüphaneler, gençlerin ders dışı kitaplara olan ilgisini de artırıyor. Fatih Merkez Kütüphanesi Sorumlusu İrem Turan, gözlemlerini şöyle aktarıyor:
“Öğrenci ders çalışırken mola verme ihtiyacı duyuyor. Burada bir sürü kitap var. Geçerken dikkatini çekiyor, alıyor, okuma koltuklarında karıştırıyor. Hoşuna gidiyorsa bizden ödünç alıyor.”
Kullanıcılar sadece gençlerden ve öğrencilerden oluşmuyor. Aras, yetişkinler, yaşlılar ve kadınlar arasında da kütüphane kullanımının arttığını vurguluyor. Yetkililer, ödünç alınan kitaplar arasında Türk ve dünya edebiyatı eserlerinin ağırlıkta olduğunu ve emeklilerin de en sadık okuyucular arasında yer aldığını söylüyor.
Yeni Kütüphanelere Talep Devam Ediyor
Hem gençler hem de uzmanlar, daha fazla kütüphaneye ihtiyaç olduğu konusunda hemfikir. Siyasi partilerin seçim vaatlerinde dahi kütüphane projeleri öne çıkıyor. Bahar Biçen Aras, bu gidişatı olumlu bulduğunu belirterek sözlerini tamamlıyor:
“Kütüphanelerin toplumu değiştirme gücü var. Bu güç bizim elimizde. Olumlu yönde o kadar güzel kullanabiliriz ki kültürel başarı, ekonomik başarı, sosyal başarı birbirini tetikleyerek karşımıza çıkar.”