Fırtına, Tarihi Sırrı Gözler Önüne Serdi
Şubat 2024’te İskoçya’nın Sanday adasını vuran şiddetli bir fırtına, beklenmedik bir keşfe yol açtı. Fırtınanın etkisiyle yerinden oynayan kumlar, ücra bir plajda uzun süredir gömülü olan 18. yüzyıla ait ahşap bir geminin iskeletini gün yüzüne çıkardı.
Bu gizemli kalıntılar, geçimini denizden sağlayan ve okyanusun gücüne aşina olan yaklaşık 500 kişilik ada topluluğu arasında büyük bir heyecan yarattı.
Arkeologlar ve Ada Halkı El Ele Verdi
Yerel halkın bu keşfe olan ilgisi ve katılımı, projenin başarısında kilit rol oynadı. Wessex Archaeology’den kıdemli deniz arkeoloğu Ben Saunders, bu durumu şu sözlerle ifade ediyor:
“Bunu şanslı bir gemi olarak görüyorum — ki bu, enkaz halindeki bir gemi için tuhaf bir ifade. Bence bu batık başka bir yerde ortaya çıksaydı, ne bu topluluk refleksi, ne bu kalıntıyı kurtarma ve inceleme isteği, ne de bunu gerçekleştirecek toplumsal ruh olurdu.”
Sanday adası, gemi enkazlarına yabancı değil; 1400’lerden bu yana kıyı şeridinde yaklaşık 270 batık kaydedilmiş. Ancak bu keşif farklıydı. Ada halkı, çiftçilerin traktörleri ve römorklarıyla sahilden 12 tonluk meşe kerestesini taşıyarak araştırmacılara büyük destek oldu.
Geminin Kimliği Nasıl Belirlendi?
Uzmanlar, geminin kökenini belirlemek için ağaç halkalarının incelenmesi bilimi olan dendrokronolojiyi kullandı. Analizler sonucunda, geminin yapımında kullanılan kerestelerin Güney İngiltere’den geldiği ve 1700’lerin ortalarına tarihlendiği tespit edildi. Saunders, “İngiltere dışındaki Kuzey Avrupa batıklarını ve çok küçük ya da İngiltere’nin kuzeyinde faaliyet göstermiş olanları hariç tutarsanız, geriye gerçekten sadece iki ya da üç örnek kalıyor… ve Earl of Chatham bunların sonuncusu,” diye açıklıyor.
Savaş Gemisinden Balina Avcısına: HMS Hind’in Olağanüstü Kariyeri
Yapılan araştırmalar, geminin aslında 1749 yılında Chichester’da inşa edilen 24 toplu bir Kraliyet Donanması fırkateyni olan HMS Hind olduğunu ortaya koydu. Gemi, Britanya İmparatorluğu’nun çalkantılı dönemlerinde önemli görevler üstlenmişti:
- 1750’ler: Louisbourg ve Quebec kuşatmalarında yer alarak İngiltere’nin Kanada’nın kontrolünü Fransa’dan almasına yardımcı oldu.
- 1770’ler: Britanya’nın Amerikan kolonilerini elinde tutma mücadelesi sırasında konvoylara eşlik etti.
1784’te hizmet dışı bırakılıp özel sektöre satılan geminin adı Earl of Chatham olarak değiştirildi ve Grönland açıklarında avlanan bir balina avcısına dönüştürüldü.
Son Yolculuk ve Mirasının Korunması
Saunders’a göre, 1787’de Grönland Denizi’nde Londra merkezli 120 balina avlama gemisi bulunuyordu ve Earl of Chatham da bunlardan biriydi. Ancak ertesi yıl çıktığı yolculuk, geminin sonu oldu. Balina avlama bölgesine ilerlerken yakalandığı fırtına sonucu Sanday kıyılarında karaya oturdu. Mucizevi bir şekilde, gemideki 56 mürettebatın tamamı kurtulmayı başardı.
Bugün, gemiden geriye kalan ahşap parçalar, Sanday Miras Merkezi’ndeki bir tatlı su tankında özenle korunuyor. Bu değerli kalıntıların gelecekte kalıcı olarak sergilenmesi hedefleniyor.