İngiltere ve Avustralya’dan Tarihi Nükleer Denizaltı İttifakı: Geelong Anlaşması
Avustralya ve İngiltere, Hint-Pasifik bölgesindeki stratejik dengeleri etkileyecek önemli bir adım atarak, nükleer denizaltı işbirliğini güçlendiren 50 yıllık kapsamlı bir anlaşmaya imza attı. Avustralya’nın Geelong kentinde düzenlenen Savunma Bakanları Toplantısı’nda, Avustralya Başbakan Yardımcısı ve Savunma Bakanı Richard Marles ile İngiltere Savunma Bakanı John Healey tarafından imzalanan anlaşma, “Geelong Anlaşması” olarak adlandırıldı.
Anlaşmanın Kilit Maddeleri ve Kapsamı
İki ülke tarafından yapılan ortak açıklamaya göre, bu yeni anlaşma, AUKUS ittifakının birinci ayağını somutlaştırarak gelecek yarım yüzyıl boyunca savunma alanındaki ortaklığı derinleştirmeyi hedefliyor. Anlaşmanın temel unsurları şunlardır:
- SSN-AUKUS Sınıfı Denizaltılar: Yeni nesil nükleer denizaltıların tasarımı, inşası, işletilmesi, bakımı ve hizmetten çıkarılması süreçlerinde tam bir ortaklık yürütülecektir.
- Kapasite Geliştirme: Avustralya’nın denizaltı programı için gerekli olan nitelikli insan kaynağı, modern altyapı, yasal düzenlemeler ve tedarik zinciri ortaklaşa geliştirilecektir.
- Operasyonel İşbirliği: Anlaşma, İngiltere’ye ait Astute sınıfı denizaltıların Avustralya’daki HMAS Stirling Üssü‘nde dönüşümlü olarak konuşlandırılmasını ve liman ziyaretlerini de kapsamaktadır.
Yetkililer, anlaşmanın her iki ülkenin savunma sanayisinin büyümesini teşvik edeceğini, binlerce kişiye yeni istihdam olanağı yaratacağını ve denizaltı sanayi altyapısını güçlendireceğini vurguladı. Ayrıca, bu işbirliğinin Avrupa-Atlantik ve Hint-Pasifik bölgelerinde uzun vadeli güvenlik ve istikrara katkı sağlayacağı belirtildi.
Uluslararası Yükümlülüklere Uyum ve AUKUS Paktı
Geelong Anlaşması’nın, her iki ülkenin de taraf olduğu Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması, Güney Pasifik Nükleer Silahlardan Arındırılmış Bölge Antlaşması ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile olan mevcut güvenlik anlaşmalarıyla tam uyumlu olduğu güvencesi verildi.
AUKUS Anlaşmasının Arka Planı
Eylül 2021’de imzalanan ve ülkelerin İngilizce isimlerinin kısaltmasından oluşan AUKUS güvenlik paktı, ABD ve İngiltere’nin teknoloji transferi yoluyla Avustralya’ya nükleer enerjiyle çalışan bir denizaltı filosu kurmasını amaçlıyor. Anlaşma kapsamında, Güney Avustralya’nın başkenti Adelaide’deki tersanelerde en az sekiz adet nükleer denizaltı inşa edilmesi planlanıyor. Anlaşmada doğrudan adı geçmese de, üç ülkenin “artan bölgesel güvenlik endişeleri” vurgusu, bu paktın Çin’in bölgedeki askeri varlığını dengeleme amacı taşıdığı şeklinde yorumlanıyor.