Türkiye ve Endonezya Arasında Tarihi Savunma Anlaşması: 48 KAAN Savaş Uçağı Satışı
Türkiye, savunma sanayii alanında önemli bir ihracat başarısına imza atarak Endonezya ile 48 adet KAAN savaş uçağı satışını kapsayan bir sözleşme imzaladı. Bu anlaşma, iki ülke arasındaki stratejik ortaklığı yeni bir seviyeye taşıyor.
26 Temmuz’daki imza töreninin ardından açıklamalarda bulunan Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. Haluk Görgün, işbirliğinin önemini vurguladı:
“Bu işbirliği vesilesiyle Endonezya’da kurulacak yerel sanayi altyapısını desteklemeyi, iki ülke arasında üretim ve mühendislik alanlarında işbirliğini artırmayı hedefliyoruz.”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da 11 Haziran’da yaptığı bir paylaşımda, Türk Havacılık Uzay Sanayii (TUSAŞ) ve Endonezya Savunma Bakanlığı arasında imzalanan bu anlaşmayı “rekor ihracat sözleşmesi” olarak nitelendirmişti. Erdoğan, üretim sürecinde Endonezya’nın yerel kabiliyetlerinden de faydalanılacağını belirtti. Bu anlaşma ile Türkiye, ilk defa bir ülkeye yerli savaş uçağı ihraç etme konusunda somut bir adım atmış oldu.
Yüzyıllar Öncesine Dayanan Köklü İlişkiler
Türkiye ve Endonezya arasındaki resmi diplomatik ilişkiler 1950 yılında kurulmuş olsa da, iki halk arasındaki temaslar 16. yüzyıla kadar uzanmaktadır. O dönemde Açe Sultanlığı’nın sömürgeci Portekizlilere karşı Osmanlı İmparatorluğu’ndan yardım istemesiyle başlayan bu bağ, yüzyıllar boyunca süren bir dostluğun temelini atmıştır.
Uzmanlara göre, modern ilişkilerin ivme kazanması Endonezya’nın bağımsızlığını ilan etmesiyle başladı. King’s College Üniversitesi’nden Dr. Eyüp Ersoy, Soğuk Savaş döneminde yaşanan bazı fikir ayrılıklarına rağmen ilişkilerin bu dönemin sonunda hız kazandığını belirtiyor. Asya Pasifik Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Selçuk Çolakoğlu ise 2000’li yıllarda Türkiye’nin Asya açılımı ve iki ülkenin G20 üyeliği ile ekonomik ve siyasi bağların güçlendiğini ifade ediyor. Günümüzde iki ülke; İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), G20, MİKTA ve D-8 gibi birçok uluslararası platformda stratejik ortak olarak yer almaktadır.
Türkiye’nin Hint-Pasifik’teki Rolü ve KAAN Projesinin Önemi
Uzmanlar, savunma sanayii işbirliğinin iki ülke ilişkilerinin en önemli ayağı olduğunu vurguluyor. Dr. Gizem Bütün, KAAN anlaşmasını Türkiye’nin bugüne kadarki “en büyük hacimli savunma ihracatı hamlesi” olarak tanımlıyor ve ekliyor:
“Bu bir savaş uçağı olduğu için yazılım güncellemesi/entegrasyonu ve eğitim gerektiriyor. Sadece uçakları göndermekle işler bitmiyor. Bu açıdan Endonezya ile ilişkilerde stratejik olarak Türkiye’nin bölgede etkili olacağını düşünüyorum.”
ODTÜ’den Dr. Kerim Sert, bu satışın Türkiye için Endonezya’yı bir “vitrin” haline getireceğini ve bölgedeki diğer ülkelere (Malezya, ASEAN üyeleri) yapılacak satışların önünü açabileceğini belirtiyor. Ancak Sert, projenin başarısının milli motor teknolojisinin gelişimine bağlı olduğu konusunda uyarıda bulunarak, ATAK helikopteri ihracatında yaşanan motor sorununu hatırlatıyor.
Dr. Eyüp Ersoy da anlaşmanın henüz nihai bir ihracat sözleşmesi değil, bir mutabakat zaptı olduğunu ve projenin geleceğinin TUSAŞ tarafından geliştirilen motorun performansına ve Endonezya’nın Güney Kore ile yürüttüğü KF-21 projesinin akıbetine bağlı olacağını vurguluyor.
Ekonomik İlişkiler ve Gelecek Hedefleri
Savunma alanındaki güçlü işbirliğine rağmen, iki ülke arasındaki ticaret hacmi yaklaşık 2.5 milyar dolar seviyesinde bulunuyor. Tarafların hedefi bu rakamı 10 milyar dolara çıkarmak. Henüz bir serbest ticaret anlaşması (STA) bulunmazken, 2017’den beri “Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması” (CEPA) müzakereleri devam ediyor. Prof. Dr. Çolakoğlu, Malezya örneğinde olduğu gibi bir anlaşmanın ticareti artırabileceğini belirtiyor.
Endonezya Neden Türkiye ile İşbirliğini Seçiyor?
Uzmanlara göre Endonezya’nın Türkiye’yi tercih etmesinin birkaç temel nedeni var. Prof. Dr. Çolakoğlu, kültürel ve dini bağların yanı sıra iki ülke arasında siyasi bir sorun olmamasını önemli bir faktör olarak görüyor. Dr. Gizem Bütün, Türkiye’nin ABD-Çin rekabetinde bölge ülkelerine “nötr bir üçüncü yol” sunduğunu belirtiyor. Dr. Kerim Sert ise Türkiye’nin teknoloji transferi konusundaki cömert yaklaşımının, diğer büyük ihracatçı ülkelere kıyasla Endonezya için daha cazip olduğunu ifade ediyor.