ABD’li Araştırmacıların Gizli İklim Deneyi Ortaya Çıktı
Politico’nun haberine göre, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bir araştırma ekibi, kamuoyunda endişe yaratmamak amacıyla büyük bir gizlilik içinde bir iklim mühendisliği projesi yürüttü. Geçen yıl Kaliforniya’da emekli bir uçak gemisi üzerinde bulut oluşturma makinesini test eden ekip, bu deneyin iptal edilmesiyle gündeme gelmişti. Ancak perde arkasında çok daha iddialı ve riskli bir planın yattığı anlaşıldı: Güneş ışınlarını karartmak amacıyla tuzlu su püskürtme teknolojilerinin test edilmesi.
Büyük Ölçekli Bulut Üretimi Hedefleniyordu
Milyonlarca dolarlık bu proje, Porto Riko’dan daha geniş bir okyanus alanında yapay bulutlar oluşturmayı amaçlıyordu. Bu gizemli girişim, iklim değişikliğiyle mücadelede çığır açma potansiyeli taşısa da, taşıdığı riskler ve gizlilik perdesi nedeniyle büyük tartışmalara yol açtı.
Deneyin Amacı ve Kapsamı Neydi?
Geçtiğimiz yıl San Francisco Körfezi’nde Washington Üniversitesi liderliğinde gerçekleştirilen ve sadece 20 dakika süren test, aslında çok daha büyük bir planın ilk adımıydı. Üniversitenin Deniz Bulutlarını Parlatma Programı’na ait 2023 tarihli bir araştırma planına göre, asıl hedef Kuzey Amerika, Şili veya Güney-Orta Afrika’nın batı kıyılarında yaklaşık 3 bin 900 mil karelik devasa bir alanda bulut oluşturmaktı. Bu ölçekteki bir deneyin sonuçlarının uzaydan dahi gözlemlenebileceği belirtiliyor.
Neden Gizli Tutuldu?
Araştırmacılar, projenin kamuoyundan gizlenmesinin temel nedeninin, teknolojinin henüz erken aşamada olması ve “halkı korkutmaktan” çekinmeleri olduğunu belirtti. Alameda’daki pilot testin yerel yetkililere haber verilmeden başlatılması üzerine, şehir meclisi tarafından durdurulması bu endişeleri doğrular nitelikteydi. Hatta Alameda Belediye Başkanı Marilyn Ezzy Ashcraft, deneyi bir New York Times makalesinden öğrendiğini ifade ederek tepkisini dile getirdi.
POLITICO tarafından elde edilen 400’den fazla iç yazışma, araştırma ekibine Kasım 2023’te gönderilen bir e-postada, bir NPR muhabirine Alameda çalışmasından bahsetmemeleri yönünde talimat verildiğini ortaya koydu. Bu durum, araştırmacıların 2021’de İsveç’te benzer bir nedenle iptal edilen deneyden ders almadığını gösteriyor.
Teknik Detaylar ve Finansman
Deneyin temelini oluşturan Deniz Bulutlarını Parlatma Programı, okyanus üzerine tuzlu su aerosolleri püskürterek mevcut bulutları daha parlak hale getirmeyi ve bu sayede güneş ışınlarını uzaya geri yansıtarak küresel ısınmayı yavaşlatmayı hedefliyor. Bu yöntem, güneş jeomühendisliği olarak bilinen tartışmalı bir alanın parçasıdır.
Büyük ölçekli deney için 10 ila 20 milyon dolar arasında bir bütçe öngörülüyordu. Proje, ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) ve Enerji Bakanlığı’ndan (DOE) sınırlı federal fon almıştı. Ancak Alameda’daki başarısızlık ve artan siyasi muhalefet, projenin geleceğini belirsizliğe sürükledi.
Potansiyel Riskler ve Bilim Dünyasındaki Tartışmalar
Güneş jeomühendisliği teknolojileri, küresel ısınmaya karşı potansiyel bir çözüm sunsa da ciddi riskler barındırıyor. Uzmanlar, bu yöntemlerin hava modellerini bozarak tarımı, yaban hayatını ve insan yaşamını olumsuz etkileyebileceği konusunda uyarıyor. Ayrıca, bu tür bir müdahalenin aniden durdurulması halinde “sonlanma şoku” olarak adlandırılan bir etkiyle sıcaklıkların hızla yükselebileceği belirtiliyor.
Chicago Üniversitesi’nden David Keith, “Tartışmalı konuların araştırılması için geniş bir uzlaşı gerekseydi, hiçbir konuyu araştıramazdık,” diyerek araştırmaların devam etmesi gerektiğini savunuyor.
Buna karşılık, 575’ten fazla bilim insanı, jeomühendisliğin adil ve etkili bir şekilde küresel olarak yönetilemeyeceği endişesiyle bu teknolojilerin geliştirilmesine karşı uluslararası bir yasak çağrısında bulundu.