Amerika Birleşik Devletleri, Pasifik bölgesindeki ülkelerle imzaladığı yeni ticaret anlaşmalarıyla Çin üzerindeki ekonomik baskıyı artırıyor. Uzmanlar, ABD’nin sert tarife politikalarının ardından gelen bu anlaşmaların bölgede bir ‘kapitülasyon’ etkisi yaratabileceği ve Çin’i yalnızlaştırma stratejisinin bir parçası olduğu konusunda uyarıyor.
Emekli Pekin Büyükelçisi Rafet Akgünay, durumu, “ABD bu anlaşmalarla Pasifik ülkelerine el uzatmaktan ziyade yumruk uzatıyor” sözleriyle özetlerken, İstanbul Aydın Üniversitesi’nden Uluslararası Politik Ekonomi Uzmanı Dr. Elif Kaya ise, “Serbest ticaretin kısıtlanması tüm dünya ticaret hacminde gerilemelere neden olur” diyerek küresel risklere dikkat çekti.
ABD’nin Asya Pasifik’teki Pazar Stratejisi
ABD, Asya Pasifik’teki etkinliğini artırmak amacıyla bölge ülkeleriyle ticaret anlaşmaları imzalıyor. Bu anlaşmalar, ABD’nin uyguladığı yüksek tarifelerden kaçınmak isteyen ülkeler için bir çıkış yolu gibi görünse de, karşılığında bu ülkelerin ABD için birer açık pazar haline gelmesi riskini taşıyor. Hindistan ve Malezya gibi ülkeler ekonomik bağımsızlıklarını korumak için müzakereleri sürdürürken, bazı ülkelerle yapılan anlaşmaların içeriği dikkat çekiyor:
- Endonezya: Yapılan anlaşma ile ABD’nin sanayi, gıda ve tarım ürünlerine yönelik ‘engellerin %99’unun kaldırılması’ hedefleniyor. Buna karşılık Endonezya ürünlerine ABD’de %19 vergi uygulanmaya devam edecek.
- Filipinler: Yüzde sıfır tarife karşılığında, ABD ülkeye %20 oranında bir gümrük vergisi uygulayacak.
- Vietnam: Anlaşma, ABD ürünlerine gümrük tarifesi uygulanmamasını, ancak Vietnam mallarına %20, üçüncü ülkelerden aktarılan mallara ise %40 vergi getirilmesini öngörüyor.
- Japonya: Yakın zamanda yapılan bir anlaşmayla Japonya, ABD’ye 550 milyar dolar yatırım yapmayı ve pazarını ABD ürünlerine açmayı kabul etti. Karşılığında ise otomotiv yedek parçaları gibi ürünlerdeki %25’lik ABD tarifesi %15’e indirilecek.
Bu hamlelere karşı Çin, bir yandan ‘Birleşik Ulusal Pazar’ uygulamasıyla iç piyasasını güçlendirirken, diğer yandan ABD ile ticari ateşkesi uzatma arayışında. İki ülke temsilcilerinin, ABD’nin Çin’e uyguladığı %145’lik tarifeleri %30’a indiren ateşkesi görüşmek üzere Stockholm’de bir araya gelmesi bekleniyor.
Görüşmelerin Gündemi ve Beklentiler
ABD heyetinin, Çin’in Rusya ve İran’dan yaptırımlı petrol alımını masaya getirmesi beklenirken, ABD Hazine Bakanı Scott Bessent, “Çin ile ticaret artık çok daha yapıcı bir zeminde” diyerek görüşmelere olumlu yaklaştığını belirtti.
Emekli Büyükelçi Rafet Akgünay, “Amerika şu anda Asya Pasifik ülkeleri ile Çin karşıtı anlaşmalara gidiyor fakat bu ülkeler Çin’den ciddi derecede çekiniyorlar. Amerika’nın bu dayatmacı yaklaşımları Pasifik ülkelerini tam olarak Çin’den uzaklaştırıyor mu bunu göreceğiz” dedi.
‘Amerika Hesap Hatası Yapıyor’
Akgünay, ABD’nin politikasını bir ‘hesap hatası’ olarak nitelendirerek, “Pasifik ülkelerine el uzatmaktan ziyade yumruk uzatıyor. Bu, Çin’in şu ana kadar izlediği politikadan çok farklı değil. Ülkeler birisinden kurtulurken bir diğerine yakalanıyor,” şeklinde konuştu. Olası bir çatışma riskine de değinen Akgünay, “Çin’in de kırmızı çizgileri var. Bir çatışma olursa bunun sonuçları Orta Doğu savaşları gibi olmaz. Çok daha geniş çaplı bir şey olur” ifadelerini kullandı.
‘Tüm Dünya Ticaret Hacminde Gerilemelere Neden Olur’
Uluslararası Politik Ekonomi uzmanı Dr. Elif Kaya ise, ABD’nin Çin’i ciddi bir ekonomik tehdit olarak gördüğünü ve küresel hegemonya mücadelesi verdiğini belirtti.
Kaya, “Çin şu anda nominal GSYH’de ikinci, satın alma gücü paritesinde ise birinci sırada. Bu da ABD’nin hegemonik gücünü yavaş yavaş kaybedeceği anlamına geliyor. Serbest ticaretin, tarifelerle kısıtlanması tüm dünya ticaret hacminde ve ekonomik göstergelerde gerilemelere neden olur, özellikle de gelişmekte olan ülkelerde,” dedi.
Dr. Kaya, Türkiye’nin durumuna ilişkin ise, “Türkiye en düşük tarifelerin uygulandığı ülkelerden biri ve Çin’in de üretimini buraya çekmesi lojistik olarak pek olası olmadığı için Türkiye’nin ciddi zarar göreceği bir durum beklenmiyor” değerlendirmesinde bulundu.