Tarihi Diyarbakır Cezaevi Müzeye Dönüşüyor
Türkiye’nin hafızasında önemli bir yer tutan Diyarbakır E Tipi Cezaevi’nin müze ve kültür merkezine dönüştürülmesi projesinde önemli bir aşamaya gelindi. Diyarbakır Rölöve ve Anıtlar Müdürü Cemil Koç, restorasyon çalışmalarının ilk etabının 15 Ağustos‘ta tamamlanacağını duyurdu. Projenin tamamının ise Ekim 2026‘da düzenlenecek Kültür Yolu Festivali’ne yetiştirilmesi hedefleniyor.
Projenin Başlangıcı ve Devir Süreci
Projenin fitili, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan‘ın 23 Ekim 2023‘teki Diyarbakır ziyareti sırasında ateşlendi. Erdoğan, yaptığı açıklamada, “Son ziyaretimde Diyarbakır Cezaevi’ni boşaltma ve kültür merkezi yapma sözü vermiştim. Sözümüzü tuttuk. Adalet Bakanlığımız cezaevini tamamen boşalttı. Kültür ve Turizm Bakanlığımız restorasyon projelerini hazırladı. İçinde müze, kütüphane, kültür ve sanat birimlerinin yer alacağı bu eserin Diyarbakır’ımıza hayırlı olmasını diliyorum” ifadelerini kullandı. Bu açıklamanın ardından cezaevindeki 270 tutuklu ve 170 personel diğer cezaevlerine nakledildi. Dönemin Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, cezaevinin anahtarını Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’a teslim ederek devir işlemini resmileştirdi.
Restorasyon Çalışmalarının Detayları
Devir işlemlerinin ardından 27 Ekim‘de, cezaevinin çevresini saran ve her biri 7 ton ağırlığındaki beton bloklar kaldırıldı. Anı ve Etnografya Müzesi olarak hizmet verecek olan yapı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından Diyarbakır Müze Müdürlüğü’ne devredildi. Toplamda 49 bin 204 metrekarelik bir alana yayılan ve 5 bloktan oluşan yapıda, sonradan eklenen askeri gazino ve lojman gibi binalar yıkıldı. 1980 sonrası inşa edilen koğuş ve hücreler de yıkılarak, yapının 1980’deki orijinal haline döndürülmesi amaçlandı.
Yetkili Ağızdan Projenin Aşamaları
Diyarbakır Rölöve ve Anıtlar Müdürü Cemil Koç, yürütülen çalışmalar hakkında detaylı bilgi verdi:
“Cezaevinin müzeye dönüştürülmesi, Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatlarıyla 2022 yılında başladı. Yapı, ‘birinci derece anısal yapı‘ olarak tescillendi. 2023-2024 arasında projelendirme süreci tamamlandı. Bu süreçte, yapıya sonradan eklenen bölümler yıkıldı, güçlendirme projeleri güncellenerek uygulandı. Şu anda kaba sıva işlemleri devam ediyor. Restorasyonla birlikte müze içeriği için bakanlıkça bir danışma kurulu oluşturuldu. Bu kurul, 1980-1984 yıllarında cezaevinde kalan tanıklarla istişareler gerçekleştirerek o döneme ait olayların doğru yansıtılması için çalışmalar yürüttü.”
Hedef: 2026 Kültür Yolu Festivali
Müdür Koç, projenin gelecek adımlarına da değindi. İlk etabın 15 Ağustos‘ta tamamlanacağını belirten Koç, ikinci etapta teşhir-tanzim, çevre düzenleme ve peyzaj çalışmalarının yapılacağını ifade etti. Koç, “İkinci etapta çok amaçlı salonun restorasyonu, cezaevi ana binasının mekanik ve elektrik tesisat imalatları tamamlanacak. Kültür Yolu Festivali’nin düzenleneceği Ekim 2026’ya kadar müzenin tamamlanması hedefleniyor” dedi.