Google’dan 6 Şubat Depremleri İtirafı: Erken Uyarı Sistemi Neden Başarısız Oldu?
Teknoloji devi Google, BBC’ye yaptığı açıklamada, 6 Şubat 2023’te Türkiye’yi vuran yıkıcı depremler sırasında Android Erken Uyarı Sistemi’nin (AEA) beklenen performansı gösteremediğini ve insanları etkili bir şekilde uyaramadığını kabul etti. Şirket daha önce sistemin “iyi performans gösterdiğini” belirtmişti.
Yetersiz Uyarı Sayısı Dikkat Çekti
Yapılan incelemelere göre, 7.8 büyüklüğündeki ilk büyük deprem sırasında, en kritik uyarı olan ve yüksek sesli alarm içeren “Harekete Geç” bildirimi sadece 469 cihaza gönderildi. Buna karşılık, yaklaşık yarım milyon kullanıcıya ise “hafif sarsıntı” için tasarlanmış ve daha az dikkat çeken “Farkında Ol” uyarısı iletildi.
6 Şubat 2023’te meydana gelen ve merkez üssü güneydoğu Türkiye olan iki büyük depremde 55 binden fazla insan hayatını kaybetmiş, 100 binden fazlası ise yaralanmıştı. Sarsıntıların gece saatlerinde meydana gelmesi, uyarı sisteminin önemini daha da artırıyordu.
Android Erken Uyarı Sistemi (AEA) Nasıl Çalışır?
Google’ın Android Deprem Uyarıları sistemi, dünya genelindeki milyonlarca Android telefonun ivmeölçer sensörlerini bir sismik ağ gibi kullanarak sarsıntıları algılar. Deprem dalgalarının yavaş ilerlemesi sayesinde, sarsıntı yayılmadan önce kullanıcılara değerli saniyeler kazandırabilecek bir uyarı gönderilmesi hedeflenir. Sistemin iki temel uyarı seviyesi bulunmaktadır:
- Harekete Geç: Hayatı tehdit edebilecek şiddetli sarsıntılar için tasarlanmıştır. Cihazın “Rahatsız Etmeyin” modunu devre dışı bırakır, tam ekran bir uyarı gösterir ve yüksek sesli bir alarm çalar.
- Farkında Ol: Daha hafif sarsıntılar için bilgilendirme amaçlıdır ve sessiz moddaki cihazları aktif hale getirmez.
İlk Depremde Sistemin Kritik Hatası
İlk depremin sabah 04:17’de meydana gelmesi, uyuyan insanları uyandırabilecek tek bildirim olan “Harekete Geç” uyarısını hayati kılıyordu. Ancak BBC muhabirlerinin deprem bölgesinde yaptığı aylarca süren çalışmalarda, bu kritik uyarıyı depremden önce aldığını söyleyen kimseye ulaşılamadığı belirtildi.
Bilimsel Açıklama: Algoritma Depremi Hafife Aldı
Google araştırmacılarının Science dergisinde yayımladığı makaleye göre, sorunun temelinde “algılama algoritmalarındaki sınırlamalar” yatıyordu. Sistem, ilk depremin büyüklüğünü gerçekteki 7.8 yerine, moment büyüklüğü ölçeğine göre 4.5 ile 4.9 arasında tahmin etti. Bu yanlış tahmin, kritik uyarıların gönderilmemesine neden oldu.
Yapılan simülasyonlarda, güncellenmiş algoritmanın aynı deprem için en riskli bölgedeki 10 milyon kişiye “Harekete Geç” uyarısı gönderebileceği ortaya çıktı. Bir Google sözcüsü,
“Her depremden öğrendiklerimize dayanarak sistemi geliştirmeye devam ediyoruz”
şeklinde bir açıklama yaptı.
Uzmanlardan Şeffaflık ve Güvenilirlik Eleştirisi
Colorado Maden Okulu’ndan yardımcı doçent Elizabeth Reddy, bu bilgilerin kamuoyu ile paylaşılmasının iki yıldan fazla sürmesini eleştirerek,
“Bu kadar uzun sürmesine gerçekten sinirlendim. Burada küçük bir olaydan bahsetmiyoruz, insanlar hayatını kaybetti ve bu uyarı sisteminin performansı istediğimiz gibi değildi.”
dedi.
Pasifik Kuzeybatı Sismik Ağı Direktörü Harold Tobin ise ülkelerin tam olarak test edilmemiş bu teknolojiye aşırı güvenmesinden endişe duyduğunu belirtti:
“Bunun ne kadar iyi çalıştığına dair tamamen şeffaf olmak bence son derece kritik. Acaba bazı yerler ‘Google bunu yapıyor, o halde biz yapmasak da olur’ diye mi düşünüyor?”
Google, sistemin ulusal sistemlerin yerini almadığını, yalnızca tamamlayıcı bir rol üstlendiğini vurguluyor. AEA sistemi şu anda 98 ülkede aktif olarak kullanılıyor ve her sarsıntıdan elde edilen verilerle geliştirilmeye devam ediyor.