İran Meclisi’nde Kritik Gündem: NPT’den Çekilme Tasarısı
İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu, Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını geri getirme potansiyeli taşıyan ‘tetik mekanizması’nın devreye sokulması ihtimaline karşı atılacak adımları masaya yatırdı. Komisyon, hükümetin Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’ndan (NPT) çekilmesini öngören bir yasa tasarısının hazırlanmasını kararlaştırdı.
Komisyon Sözcüsü İbrahim Rızai, konuya ilişkin yaptığı açıklamada, “Komisyon üyelerinin çoğunluğu, tetik mekanizmasının etkinleştirilmesi durumunda hükümetin NPT’den çekilmesini gerektirecek bir yasa tasarısının hazırlanarak parlamentoya sunulmasını önerdi. Bu tasarı, Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu’nda görüşüldü. Taslağı hazırlanıyor ve üzerinde çalışılacak” ifadelerini kullandı.
Nükleer Anlaşma ve ‘Snapback’ Mekanizması Krizi
İran ile BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi (P5+1) ve Almanya arasında 14 Temmuz 2015‘te imzalanan nükleer anlaşma, İran’ın nükleer faaliyetlerini sınırlandırması karşılığında yaptırımların kaldırılmasını içeriyordu. Ancak Amerika Birleşik Devletleri, 2018 yılında anlaşmadan tek taraflı olarak çekilerek İran’a yönelik yaptırımları yeniden uygulamaya koydu.
İran, Avrupalı taraflardan ABD yaptırımlarını telafi edecek adımlar atmasını talep etse de bu konuda somut bir ilerleme kaydedilemedi. Bu gelişme üzerine Tahran yönetimi, bir yıl sonra anlaşmadaki taahhütlerini aşamalı olarak askıya alarak yüksek düzeyli uranyum zenginleştirme faaliyetlerine yeniden başladı.
Avrupalı Tarafların ‘Snapback’ Tehdidi
Anlaşmanın Avrupalı tarafları olan İngiltere, Fransa ve Almanya (E3 ülkeleri), İran’ın anlaşmayı ihlal ettiğini öne sürerek, BM yaptırımlarını yeniden devreye sokma imkanı tanıyan ve “snapback” olarak bilinen maddeyi işletme tehdidinde bulunuyor. Bu mekanizmanın hayata geçirilmesi için tanınan süre 18 Ekim‘de sona eriyor.
Öte yandan, tansiyonu düşürme çabaları kapsamında İran, İngiltere, Fransa ve Almanya’dan yetkililer, 25 Temmuz’da İstanbul’da dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde bir araya gelmiş ve görüşmelerin sürdürülmesi konusunda fikir birliğine varmıştı. İranlı yetkililer, BM yaptırımlarının geri getirilmesi halinde 1970’ten beri üye oldukları NPT‘yi yeniden değerlendireceklerini daha önce defalarca dile getirmişti.