Türkiye Otomotiv Pazarında ÖTV Tartışmaları ve Gelecek Senaryoları
Türkiye sıfır otomotiv pazarı, 2023 yılından bu yana toplamda 1 milyon adedin üzerinde bir satış hacmine ulaştı. Kısıtlı kredi olanaklarına rağmen, bu satışların yaklaşık yüzde 80-85’i nakit olarak gerçekleşti. Bu yüksek satış rakamları, ülkemiz ekonomisi ve otomotiv endüstrisi için büyük önem taşıyor. Güçlü bir iç pazar, uluslararası otomotiv markalarının Türkiye’ye yatırım yapmasını teşvik eden en önemli faktörlerden biridir.
Ancak bu büyümenin ardında endişe verici bir tablo da var: Satışlar artarken iç pazarda yerli üretimin payı yüzde 29 seviyesine kadar geriledi.
Bunun anlamı şudur: “Yerli üretim araçlar fiyat avantajını kaybettiği için hem daha dikkat çeken tasarım ve teknolojiye sahip hem de fiyat avantajı bulunan yabancı menşeili araçlar karşısında eriyor.”
Yerli Üretim ve ÖTV Baskısı
Bu düşüşün temel sebeplerinden biri, yerli üretim araçların ÖTV matrah dilimleri nedeniyle fiyat avantajını yitirmesidir. Son matrah güncellemesinden önce, üretim avantajına sahip birçok içten yanmalı yerli model, yüzde 80’lik ÖTV diliminin altında kalamıyordu. Yakın zamanda yapılan ÖTV güncellemesiyle bazı modeller yüzde 70-75 dilimine gerileyerek kısmi bir indirime kavuşsa da, geçmiş tecrübeler bu avantajın uzun sürmeyeceğini gösteriyor.
ÖTV’nin Kısa Tarihi ve Günümüzdeki Yeri
Türkiye’yi yasa boğan 17 Ağustos 1999 depremi ve ardından gelen 2001 ekonomik krizi sonrası, dönemin hükümeti çıkış yolları aradı. Bu arayış sonucunda 2002 yılında, temel amacı vergi sistemini sadeleştirmek, bütçe açığını azaltmak ve lüks tüketimi kontrol altına almak olan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) hayata geçirildi. Aradan geçen 23 yılda otomotiv sanayii büyük bir değişim yaşadı, ancak motor hacmine dayalı ÖTV sistemi bu değişime ayak uyduramadı.
Bakanlıktan ÖTV İndirimine Net Cevap
Otomotiv Distribütörleri ve Mobilite Derneği (ODMD), ÖTV’nin günümüz teknolojisine uyarlanması için mücadele ediyor. 2022’de ODMD Başkanı seçilen Ali Haydar Bozkurt, ‘Kademeli ÖTV Sıfırlama’ projesini kamuoyuyla paylaştı. Bu projenin açıklanmasından kısa bir süre sonra, 21 Aralık 2022’de dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati‘ye yöneltilen soruya gelen yanıt netti:
“Ne ÖTV indirimi, ne sıfırlaması. Araçlar satılıyorken neden indirim yapalım? Şu anda ÖTV indirimi gibi bir durum yok.”
Gelinen noktada yapılan matrah güncellemesiyle, başlangıçta yüzde 10 ÖTV diliminde olan elektrikli araçlar bile artık en az yüzde 25 ÖTV oranıyla fiyatlandırılıyor.
ODMD’nin ‘Kademeli ÖTV Sıfırlama’ Senaryosu
ODMD’nin 2022’de açıkladığı ve 2023-2034 yıllarını kapsayan ‘ÖTV’yi sıfırlama’ senaryosunun hayata geçmesi durumunda öngörülen olası sonuçlar şunlardır:
- PAZAR: Otomobil + HTA pazarının 2034’e kadar 2,25 milyon adede ulaşma potansiyeli bulunuyor. Bin kişiye düşen otomobil sayısı 219’dan 365’in üzerine çıkabilir.
- İHRACAT: Otomotiv ihracatının 2 milyon adede ve 30 milyar dolar seviyelerinden 50 milyar doların üzerine çıkma imkanı doğacaktır.
- ÜRETİM: Türkiye otomotiv sanayinin rekabetçiliği artacak, 2 milyon adet olan üretim kapasitesi 3 milyon adede çıkarılabilecektir.
- İSTİHDAM: Mevcut 500 bin kişilik istihdamın yüzde 50 artışla 750 bine ulaşması mümkündür.
- ARAÇ PARKI: İkinci el araç ihracatı ile araç parkı gençleşecek ve cari açığın kapanmasına yılda 10 milyar dolar ek katkı sağlanabilecektir.
- YATIRIM: Öngörülebilir vergi politikaları yatırımcılara güven verecek. Özellikle Avrupalı ve Çinli otomobil üreticileri için Türkiye, en uygun üretim üslerinden biri olarak öne çıkacaktır.