65 Yıllık Hasret Sona Erdi: Marcus Aurelius Heykeli Türkiye’ye Döndü
Burdur’daki Boubon Antik Kenti‘nden 1960’lı yıllarda gerçekleştirilen kaçak kazılarla yurt dışına çıkarılan ve tam 65 yıl sonra Türkiye’ye geri getirilen Roma İmparatoru Marcus Aurelius’un bronz heykeli, Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi’nde ziyaretçileriyle buluştu.
Eserin Tarihi ve Kaçırılış Süreci
Milattan sonra 2. ve 3. yüzyıllara ait olduğu düşünülen ve Marcus Aurelius’u bir filozof olarak betimlemesiyle antik sanat tarihinde özel bir yere sahip olan heykel, Burdur’un Gölhisar ilçesindeki Boubon Antik Kenti’nden yasa dışı yollarla kaçırılmıştı. Yıllar içerisinde el değiştiren eser, son olarak ABD’nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonunda yer alıyordu. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yürüttüğü titiz bilimsel çalışmalar neticesinde, heykel 65 yıl sonra ait olduğu topraklara iade edildi.
Cumhurbaşkanlığı Özel Kalem Müdürü Hasan Doğan, konuyla ilgili sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda şu ifadelere yer verdi:
“İmparator Marcus Aurelius’in dünyaca ünlü bronz heykeli 65 yıl önce Burdur’dan çalınmıştı. Kültür ve Turizm Bakanlığımızın çalışmaları sonucu ait olduğu topraklara döndürülen 13 bin 291’inci eser olan Marcus Aurelius, bir süreliğine Beştepe Millet Kütüphanesi’nde ziyaretçilerini bekliyor olacak.”
Hukuki Mücadele ve Bilimsel Kanıtlar
Heykelin iade süreci, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın New York Manhattan Bölge Savcılığı ve Amerikan İç Güvenlik Soruşturmaları Birimi (HSI) ile 2021’de başlattığı ortak çalışma ile hız kazandı. Bu işbirliği sayesinde daha önce Boubon kökenli Lucius Verus, Septimius Severus ve Caracalla gibi Roma imparatorlarına ait eserler de Türkiye’ye iade edilmişti.
Marcus Aurelius heykelinin Boubon Antik Kenti’ndeki Sebasteion yapısına ait olduğu; bilimsel veriler, arşiv kayıtları ve görgü tanıklarının ifadeleriyle kanıtlandı. Özellikle 1967 yılındaki kaçak kazıya dair tanık ifadeleri, heykelin ayak ölçülerinin kaide üzerindeki izlerle birebir örtüşmesi ve Kybra Antik Kenti’nde benzer bir sandalet örneğinin bulunması, Türkiye’nin iade talebini güçlendirdi. Bu deliller üzerine heykele el konuldu.
Müzenin İtirazı ve Toprak Analizi
Cleveland Sanat Müzesi, Ekim 2023’te el koyma kararına itiraz ederek dava açsa da, bilimsel kanıtlar Türkiye’nin lehine sonuçlandı. Almanya’daki Curt Engelhorn Arkeometri Merkezi laboratuvarlarında yapılan analizler, heykelin uzun yıllar Boubon toprağında gömülü kaldığını kesinleştirdi.
Son olarak, müzenin talebi üzerine yapılan toprak analizi, iade sürecinde kilit rol oynadı. Heykelden alınan toprak örneği ile 1967’de ele geçirilen ve Burdur Müzesi’nde korunan Valerianus heykelinden alınan örnekler karşılaştırıldı. Laboratuvar testleri, iki eserin de aynı toprak bileşimine sahip olduğunu bilimsel olarak kanıtladı. Bu gelişme üzerine Cleveland Sanat Müzesi davadan çekilerek iadeyi kabul etti.
Bakan Ersoy: ‘Tarihi Bir Başarı’
Türk Hava Yolları’na ait bir uçakla Türkiye’ye getirilen heykelin iadesi, tarihi eser kaçakçılığıyla mücadelede önemli bir dönüm noktası olarak kayıtlara geçti.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada bu süreci ‘tarihi bir başarı’ olarak nitelendirdi:
“Uzun soluklu bir mücadeleydi. Biz haklıydık, kararlıydık, sabırlıydık ve kazandık. Tırnaklarımızla kazıyarak gereken delilleri topladık. Ve ‘Filozof İmparator’ Marcus Aurelius’u, ait olduğu topraklara geri getirdik… Diplomasi, hukuk ve bilimin ortak gücüyle yürüttüğümüz bu süreç, sadece bir iade değil; tarihi bir başarıdır. Kaçırılan tüm kültürel mirasımıza sonuna kadar sahip çıkmaya kararlılıkla devam edeceğiz.”