ABD’den Rusya’ya Yönelik Yeni Yaptırım Sinyali
Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump, Rusya’nın 50 gün içerisinde ateşkesi kabul etmemesi durumunda, Moskova ile ticari ilişkilerini sürdüren ülkelere yönelik yüzde 100 oranında ikincil gümrük vergisi uygulanacağını açıkladı. Bu gelişme, küresel ticaret piyasalarında yeni bir gerilim dalgasının habercisi olarak yorumlandı.
Ateşkes İçin Kritik Süreç Başladı
Trump, 28 Temmuz’da İskoçya’da yaptığı bir konuşmada, beklemek için artık “hiçbir neden olmadığını” belirterek sürecin hızla ilerlemesi gerektiğinin altını çizdi. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ise Trump’ın bu kararlı duruşu için teşekkürlerini iletti. Uygulanması planlanan ikincil gümrük vergisi, doğrudan Rusya’yı değil, Rusya ile ticaret yapan ülkeleri hedef alıyor. Bu durum, Rusya’dan enerji ithal eden ülkelerin ABD’ye yaptıkları ihracatların tamamına yüzde 100 ek vergi getirilmesi anlamına geliyor. Kararın temel amacı, Rusya ekonomisinin can damarı olan petrol ve gaz ihracatını kısıtlamaktır.
Yaptırım Listesinde Türkiye de Var
Olası yaptırımlardan etkilenecek ülkeler arasında Türkiye de bulunuyor. Uluslararası ticaret verilerine göre Türkiye, Çin ve Hindistan’dan sonra Rusya’nın en büyük üçüncü ticaret ortağı konumunda. Ayrıca Türkiye, Rusya’dan en çok ithalat yapan ikinci, bu ülkeye en çok ihracat yapan üçüncü ülke olarak öne çıkıyor. TÜİK verilerine göre, Türkiye’nin 2024’te Rusya’dan gerçekleştirdiği enerji ithalatı 32 milyar doları aştı. Aynı dönemde Türkiye’nin ABD’ye olan ihracatı ise 14,4 milyar dolar seviyesindeydi. Türkiye’nin ABD pazarına sattığı başlıca ürünler şunlardır:
- Makina
- Kıymetli taşlar
- Motorlu taşıtlar
- Halı
- Savunma sanayi ürünleri
Uzmanlar, bu sektörlere yönelik yüzde 100’lük bir gümrük vergisinin, Türk ürünlerinin ABD pazarına girişini neredeyse tamamen durdurabileceği konusunda uyarıyor.
Uzman Görüşü: “Türkiye’ye İstisna Tanınabilir”
Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan uzmanlar, Türkiye’ye bir muafiyet tanınabileceği görüşünde birleşiyor.
TABA Başkanı Süleyman Ecevit Sanlı
TABA Başkanı Süleyman Ecevit Sanlı, Trump’ın ilk başkanlık döneminde de Türkiye’ye yaklaşık yüzde 10’luk bir vergi uygulandığını hatırlatarak, “Türkiye ile karşılıklı görüşmeler sürüyor” dedi.
“Türkiye’nin Rusya ile komşuluğu nedeniyle zorunlu bir ilişkisi var. Ayrıca Ukrayna’yı da destekliyor. Bu nedenle Amerikan yönetiminin Türkiye’ye yönelik sert bir adım atması düşük ihtimal.”
Prof. Dr. Mahmut Tekçe
Marmara Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mahmut Tekçe, olası gümrük vergisinin “kağıt üzerinde ciddi bir tehdit” olduğunu, ancak fiili uygulamanın belirsizliğini koruduğunu belirtti.
“Türkiye geçmişte İran ve Rusya’ya yönelik benzer yaptırımlardan muaf tutuldu. Bu kez de stratejik konumu ve diplomasisiyle manevra alanı yaratması mümkün.”
Tekçe, yaptırımların uygulanma şeklinin büyük ölçüde “Washington-Ankara hattındaki siyasi atmosfer” tarafından belirleneceğini ekledi.
Dr. Mühdan Sağlam
TEPAV’dan enerji politikaları uzmanı Dr. Mühdan Sağlam da Türkiye’ye istisna tanınacağı görüşünde. Ancak Sağlam, Trump’ın “öngörülemez” politikaları sebebiyle sürecin yakından takip edilmesi gerektiğini vurguladı.
“Enerji hukuku çok net: Mücbir sebep olmadıkça sözleşmeler feshedilemez, aksi takdirde büyük tazminatlar gündeme gelir. Avrupa bile Rus gazını hemen kesmedi, sadece sözleşme yenilemedi.”
Türkiye ile Rusya arasındaki Mavi Akım doğal gaz sözleşmesinin yıl sonunda biteceğini belirten Sağlam, ABD’nin Türkiye’ye anlaşmayı yenilememesi yönünde baskı yapabileceğini ifade etti. Sağlam, “O zaman Türkiye de der ki: ‘Bana aynı fiyattan ve miktarda gazı sen ver.’ Bu durumda Türkiye muhtemelen bekle-gör politikasını tercih edecektir” dedi.