Hazar Denizi’ndeki Gizemli Ada Sulara Gömüldü
Hazar Denizi’nde, Azerbaycan açıklarında deniz altındaki bir çamur volkanının faaliyetiyle oluşan ve “hayalet ada” olarak adlandırılan gizemli kara parçasının ömrü oldukça kısa sürdü. Patlama sonucu yüzeye çıkan adacık, kısa bir süre sonra tekrar sulara gömülerek gözden kayboldu.
NASA’nın Dünya Gözlemevi tarafından yayınlanan görüntülere göre, bu jeolojik oluşum Azerbaycan’ın doğu kıyılarının yaklaşık 24 kilometre açığında yer alan Kumani Bank isimli denizaltı volkanının bir sonucuydu. Ocak 2023 sonundaki patlamanın ardından beliren ada, 4 Şubat tarihinde yaklaşık 400 metre çapa ulaşmıştı. Ancak uzmanlar, adanın günümüz itibarıyla tamamen yok olduğunu düşünmektedir.
Kumani Bank Volkanının Geçmişi
1861 yılında keşfedilmesinden bu yana Kumani Bank volkanı toplamda sekiz kez patladı. Bu patlamaların her biri yalnızca birkaç gün sürmesine rağmen, her seferinde geçici bir ada oluşumuna yol açtı. Kayıtlara geçen en güçlü patlama 1950 yılında gerçekleşmiş ve deniz seviyesinden 6 metre yüksekliğe ulaşan, 700 metre genişliğinde devasa bir adacık meydana getirmişti.
Çamur Volkanları Nasıl Oluşur?
Bu tür volkanlar, klasik volkanlar gibi lav ve kül yerine aşırı ısınmış çamur ve su püskürttükleri için “çamur volkanı” olarak isimlendirilir. Azerbaycan, dünya üzerindeki en yoğun çamur volkanı bölgelerinden biridir ve ülke genelinde karada ve denizde 300’den fazla aktif çamur volkanı barındırır. Bu durumun temel nedeni, ülkenin Arap ve Avrasya tektonik plakalarının çarpıştığı bir “yakınsama bölgesi” üzerinde bulunmasıdır.
Çamur volkanları, klasik volkanlar kadar yıkıcı olmasa da, içerdikleri yüksek basınçlı doğalgaz nedeniyle tehlikeli olabilir. Kayaların birbirine sürtünmesiyle ortaya çıkan kıvılcımlar bu gazı ateşleyebilir ve bu durum, 2021 yılında Kumani Bank yakınlarında yaşandığı gibi yüzlerce metreye ulaşan dev alev sütunlarının oluşmasına neden olabilir.
Dünyadaki Diğer Hayalet Adalar
Bu tür geçici ada oluşumları sadece çamur volkanlarına özgü değildir. Dünya genelinde benzer jeolojik olaylar yaşanmaktadır.
Tonga’daki Hunga Tonga-Hunga Ha’apai
2015 yılında Tonga’da Hunga Tonga-Hunga Ha’apai yanardağının denizaltı patlaması, Güney Pasifik’te yaklaşık 1,9 kilometrekarelik yeni bir ada yaratmıştı. Ancak bu ada, 2022’deki çok daha büyük bir patlamayla tamamen yok oldu. Bilim insanları, bu izole adada daha önce keşfedilmemiş mikrobiyal yaşam formlarının bulunduğunu, ancak bu canlıların patlamayla birlikte yok olduğunu belirtiyor.
Japonya’daki Niijima (Yeni Ada)
Benzer şekilde, Japonya’nın Iwo Jima adası yakınlarında Ekim 2023’te meydana gelen şiddetli bir patlama, “Niijima” (Yeni Ada) adlı bir kara parçasının oluşmasına yol açmıştı. Mart 2024 itibarıyla bu ada da hızla batmaya başladı. Uydu görüntüleri volkanik aktivitenin devam ettiğini gösterse de, adanın büyük bir bölümü sular altında kalmıştır.