Karaciğer Kanserinde Endişe Verici Artış: Milyonlarca Hayat Kurtarılabilir
Dünya genelinde karaciğer kanseri vakaları endişe verici bir şekilde artıyor, ancak uzmanlara göre bu tehlikeli gidişat engellenebilir. Yapılan yeni bir analize göre, dünya çapındaki karaciğer kanseri vakalarının beşte üçü önlenebilir risk faktörlerinden kaynaklanıyor. Bu faktörler arasında viral hepatit, alkol tüketimi ve giderek yaygınlaşan obeziteye bağlı karaciğer hastalıkları başı çekiyor.
Eğer acil ve etkili adımlar atılmazsa, 2022’de 870 bin olan vaka sayısının 2050’ye kadar 1,52 milyona, yıllık ölüm sayısının ise 760 binden 1,37 milyona fırlayacağı öngörülüyor. Ancak uzmanlar, hedefe yönelik önleme stratejileri ve politika reformlarıyla milyonlarca hayatın kurtarılabileceğinin altını çiziyor.
Araştırmayı yürüten The Lancet komisyonunun başkanı, Çin Fudan Üniversitesi’nden Prof. Jian Zhou, “Karaciğer kanseri, tedavisi en zor kanserlerden biridir. Beş yıllık sağkalım oranı yüzde 5 ile yüzde 30 arasında değişiyor. Eğer acil önlem alınmazsa, önümüzdeki çeyrek yüzyılda vaka ve ölüm sayısında neredeyse iki kat artış görebiliriz.” diyor.
Değişen Risk Haritası: Obezite ve MASLD Tehdidi
Geçmişte hepatit ve alkol ile anılan karaciğer kanseri, günümüzde giderek artan bir şekilde Metabolik İşlev Bozukluğuna Bağlı Yağlı Karaciğer Hastalığı (MASLD) nedeniyle ortaya çıkıyor. Bu hastalık, daha önce ‘alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı’ olarak biliniyordu.
Avrupa Karaciğer Hastaları Derneği’nden (ELPA) Beatrice Credi, MASLD’nin Avrupa’da yetişkinlerin yüzde 25’ini etkileyen yaygın bir sorun olduğunu belirtiyor ve ekliyor: “Bu risk faktörleri yaygın olsa da uygun müdahalelerle çoğu önlenebilir ya da kontrol altına alınabilir. Eğitim ve kamu sağlığı kampanyaları burada kritik rol oynuyor.”
MASLD’nin daha şiddetli bir formu olan MASH (Metabolik işlev bozukluğuna bağlı steatohepatit), günümüzde karaciğer kanserinin en hızlı artan nedeni olarak kabul ediliyor. The Lancet komisyonu, MASH kaynaklı kanser oranının 2022’de %8 iken 2050’ye kadar %11’e çıkacağını öngörüyor.
Önleme Stratejileriyle 15 Milyon Hayat Kurtarılabilir
Karamsar tabloya rağmen, The Lancet komisyonu önleme potansiyelinin büyük bir umut sunduğunu vurguluyor. Yıllık yeni vaka sayısında %2 ila %5’lik bir azalma sağlanabilirse, 2050’ye kadar 17 milyon yeni vaka önlenebilir ve 15 milyon hayat kurtarılabilir.
Bunu başarmak için önerilen küresel stratejiler şunlardır:
- Hepatit B aşılarının yaygınlaştırılması.
- Tüm yetişkinler için evrensel hepatit taramalarının yapılması.
- Obezite ve alkol tüketimiyle etkin mücadele.
- Gıda ve içecek politikalarında reformlar yapılması.
- Vergilendirme ve uyarı etiketlerinin kullanılması.
- Erken teşhis ve halk sağlığı eğitimine yatırım yapılması.
Hong Kong Çin Üniversitesi’nden Stephen Chan, “Karaciğer kanseri vakalarının üçte ikisi önlenebilir risklerle bağlantılı. Bu durum, ülkelerin hedefe yönelik stratejilerle milyonlarca hayat kurtarma fırsatı olduğunu gösteriyor,” ifadelerini kullanıyor.
Avrupa’nın Önleme Odaklı Politikaları
Avrupa Birliği, “Kanseri Yenme Planı” kapsamında 2030 yılına kadar çocuklarda hepatit B aşılamasında %95 kapsama oranına ulaşmayı hedefliyor. Plan, aynı zamanda alkol, tütün, obezite ve diyabet gibi risk faktörlerine maruziyeti azaltmayı amaçlıyor. Ancak ELPA’dan Beatrice Credi, bu mücadelede ticari çıkarların da hedef alınması gerektiğini vurguluyor: “Alkol, sağlıksız gıdalar ve tütün ürünlerinden kâr eden sektörler, karaciğer kanseri risk faktörlerinin oluşmasında büyük rol oynuyor. Politikacılar halk sağlığını öncelik haline getirmeli.”
Erken Tanı ve Destek Sistemlerinin Önemi
The Lancet komisyonu, önlemenin yanı sıra erken teşhis, daha iyi tedavi yöntemleri ve hasta destek sistemlerine acil ihtiyaç olduğunu belirtiyor. Özellikle Afrika ve Asya gibi sağlık altyapısının zayıf olduğu bölgelerde bu ihtiyaç daha da kritik.
Prof. Valérie Paradis, “Karaciğer kanseri diğer kanser türlerine göre daha zor tedavi edilir. Ancak risk faktörlerinin belirgin olması, özgün önleme stratejileri geliştirmenin önünü açar,” diyerek konunun önemine dikkat çekiyor.