Türkiye’nin Yarım Kalan Aydınlanma Atılımı: Köy Enstitüleri
Eğitim alanındaki duayen isimlerden Prof. Dr. İsa Eşme, Cumhuriyet YouTube kanalında yayınlanan bir söyleşide, Türkiye’nin yarım kalmış aydınlanma projesi olarak nitelendirdiği Köy Enstitüleri‘ni yeniden gündeme taşıdı. Eğitim sorunlarına adanmış bir ömür süren ve çok sayıda araştırma kitabı kaleme alan Eşme, birikimlerini ve ulaştığı sonuçları üç kuşaktan tanıklıklarla paylaştı.
Eğitim Sistemindeki Gerileme ve Tarihsel Süreç
Prof. Eşme, Türkiye’de özellikle 2002 sonrası dönemde tek adam rejiminin keyfi ve sınırsız yetki kullanımının eğitim sisteminde yarattığı kayıplara dikkat çekiyor. Bu süreç, genç kuşakların geleceğini giderek daha karanlık bir tabloya sürüklemiştir. Ancak bu duruma karşı aydınlanmacı eğitimcilerin mücadelesi de göz ardı edilemez. 12 Eylül sonrası baskıcı ortama ve YÖK çatısı altındaki tüm engellemelere rağmen, Prof. Erdoğan Teziç ve Prof. İsa Eşme gibi isimler, eğitimin dibe çekilmesine karşı önemli bir duruş sergilemiştir.
Ne var ki, bilimsel sorumluluklarından vazgeçmeyen aydınların bu çabaları, okul öncesinden en üst kademeye kadar eğitimin her alanında adım adım geriye gidişi durdurmaya yetmemiştir. Özellikle “dindar ve kindar gençlik” yetiştirme hedefi ve eğitimin tarikatların etkisine bırakılması, bu gerilemenin temel nedenleri arasında gösterilmektedir.
Yeniden Gündemde: Neden Köy Enstitüleri?
Eğitimde yaşanan bu olumsuzluklar ve gelecek kaygısı, toplumda güçlü bir değişim rüzgarı estirmektedir. Özellikle “dindar ve kindar” olarak yetiştirilmesi hedeflenen gençlik içinden yükselen “deist” patlaması ve teknolojiyi etkin kullanan gençlerin kendi gelecekleri için arayışa girmesi, geçmişin başarılı modellerini yeniden hatırlatmıştır. İşte bu noktada, paslanmış kulaklara “Köy Enstitüleri” kavramı fısıldanmaya başlanmıştır.
Söyleşi konuğumuz Prof. İsa Eşme’nin kaleme aldığı “Yarım Kalan Aydınlanmanın Atılımı Köy Enstitüleri” başlıklı kitabı da bu tartışmaları zenginleştiren önemli bir kaynak olarak öne çıkıyor.
Geleceğe Dair Umut ve Gerçekçi Çözümler
Prof. İsa Eşme, Çapa Öğretmen Okulu’nda başlayan eğitim hayatından bugüne dek edindiği tecrübelerle, gelecek için karamsar değil, aksine yapıcı ve iyimser bir tablo çiziyor. Bu iyimserliğini ise hayali gerekçelere değil, somut verilere dayandırıyor. Eğitim kalitesindeki dibe vuruşu istatistiksel verilerle ortaya koyan Eşme, Türkiye gençliğinin yeniden nefes alabilmesi için gerçekçi adımlar atılması gerektiğini vurguluyor. Ona göre, bu sorunların üstesinden gelmenin başka bir yolu bulunmamaktadır. Bu nedenle, geleceğe yönelik hak arayışlarında bu değerli tecrübelerden faydalanmak büyük önem taşımaktadır.