Kadın Atletizminde Yeni Bir Dönem: Zorunlu DNA Testi
Dünya Atletizm Federasyonu (World Athletics), spor dünyasında önemli bir değişikliğe imza atarak, uluslararası müsabakalarda yarışan tüm kadın sporcular için SRY geni (erkeklik belirleyici gen) analizini zorunlu hale getirdiğini açıkladı. Bu yeni uygulama, 1 Eylül itibarıyla başlayacak ve ilk olarak 13 Eylül 2025‘te Tokyo’da düzenlenecek Dünya Atletizm Şampiyonası ile tam anlamıyla yürürlüğe girecek.
Yeni Test Protokolü Nasıl İşleyecek?
Yeni düzenleme kapsamında, sporcuların biyolojik cinsiyetlerini doğrulamak amacıyla tek seferlik bir DNA testine girmeleri gerekecek. Bu test, yanak içi sürüntü (cheek swab) veya kan örneği alınarak sporcunun Y kromozomu taşıyıp taşımadığını belirleyecek. Bu kural, Mart ayında Dünya Atletizm Cinsiyet Çeşitliliği Görev Gücü‘nün sunduğu tavsiyeler üzerine geliştirildi.
Dünya Atletizm Başkanı Sebastian Coe, Nisan ayında yaptığı açıklamada kararın önemini şu sözlerle vurguladı: “Biyolojik cinsiyetin doğrulanması, kadın kategorisinde biyolojik bir tavan olmaması için çok önemli bir adımdır. Kadınlar kategorisinde yarışmak için biyolojik olarak kadın olmak gerekir; toplumsal cinsiyet, biyolojinin önüne geçemez.”
Karara göre, yalnızca biyolojik olarak kadın olanlar, tam androjen duyarsızlığı sendromu (CAIS) bulunanlar veya belirli geçiş koşullarını karşılayan sporcular kadınlar kategorisinde yarışma hakkı elde edecek. Test sonucunda Y kromozomu tespit edilen sporcular ise kadınlar kategorisi dışında veya sıralamaya etki etmeyen müsabakalarda yer alabilecekler.
Test Maliyeti, Güvenilirliği ve İtiraz Süreci
Dünya Atletizm Birliği, Tokyo 2025‘te yarışacak sporcuların test masrafları için kişi başına 100 dolara (yaklaşık 4.058 TL) kadar finansal destek sunacağını belirtti. İlk testlerin organizasyonu ise üye federasyonlar tarafından gerçekleştirilecek.
Testin Doğruluğu ve Sonuçlar
SRY testi, DNA’daki Y kromozomunun varlığını analiz eden ve sonuçları bir ila iki hafta içinde veren bir yöntemdir. World Athletics, bu testin “son derece doğru” olduğunu ve hatalı sonuç riskinin minimum seviyede olduğunu ifade ediyor.
İtiraz ve Yaptırımlar
Sporcular, test sonuçlarına Spor Tahkim Mahkemesi (CAS) nezdinde itiraz etme hakkına sahip olacaklar. Yeni kuralları kabul etmeyerek testi tamamen reddeden sporcular ise dünya sıralamasını etkileyen yarışmalara katılamayacak, ancak alternatif ve sıralama dışı müsabakalarda yer alabilecekler. Federasyon, bu düzenlemenin amacının bireylerin toplumsal cinsiyet kimliğini sorgulamak olmadığını, temel hedefin kadınlar kategorisindeki adil rekabet ortamını korumak olduğunu önemle vurguladı.