Orman Yangınlarının Kökeni: Yarım Yüzyıllık İhmal
Türkiye genelinde orman yangınlarıyla mücadele devam ederken, asıl tartışma konusu yangınların önlenmesine yönelik tedbirler oluyor. Yangın Ekolojisi Uzmanı Prof. Dr. Tuncay Neyişçi, Milliyet’e yaptığı açıklamalarda, yangınla mücadeledeki kritik noktaları ve kamuoyunun merak ettiği konuları aydınlattı.
Prof. Dr. Neyişçi’ye göre, son yıllarda yaşanan ve toplumu derinden sarsan büyük orman yangınlarının temelinde, yarım asır önce başlayan hatalı ağaçlandırma, yani yeniden ormanlaştırma çalışmaları yatıyor. Bu alanların yüzde 60-70’i, bugün 15-35 yaş aralığında olup son derece yanıcı özelliklere sahip durumda.
‘Barut Kıvamında’ Ormanlar Tehlike Saçıyor
Neyişçi, “Ülke ölçeğinde bu tür barut kıvamındaki ormanların payı, yanan alanların yaklaşık yüzde 60’ını oluşturuyor. Oysa bu alanların yangına dirençli olacak biçimde ağaçlandırılması gerekirdi,” diyerek durumun ciddiyetini vurguladı. Bu ihmal nedeniyle yangınların Sivas ve Karabük gibi geleneksel yangın bölgelerinin dışına taştığını belirten uzman, yangına dirençli orman oluşturma ilkelerinin 50 yıldır bilinmesine rağmen göz ardı edildiğini ifade etti. Neyişçi, “Seneye aynı sorunu çok daha şiddetle yaşamamız hiç de sürpriz olmayacaktır” uyarısında bulundu.
Yangına Karşı Dirençli Ormanlar Nasıl Oluşturulur?
Prof. Dr. Neyişçi, yangına dirençli ormanlar kurmanın iki temel yolunu şöyle açıklıyor:
1. Rüzgar Hızını Düşürmek: Rüzgar Perdesi Şart
Orman içindeki rüzgar hızını düşürmek, yangınla mücadelenin ilk adımıdır. Bu, orman dış kenarlarını, yangına neden olan rüzgar yönüne dik gelecek şekilde ağaç rüzgar perdeleriyle çevreleyerek mümkün olur. Rüzgar hızı sıfırken yangın çıkması ve büyümesi imkansızdır. Bu perdelerin sık dikilmiş piramidal servilerden (bölgeye göre üç-beş sıra) oluşturulması en etkili yöntemdir. Rüzgarın kesilmesi, orman içindeki nemin korunmasını sağlayarak toprağın ve bitkilerin su kaybını da azaltır.
2. Yanıcı Madde Yönetimi ve Toplumsal Uyum
Büyük ve enerjisi yüksek orman yangınlarının su gibi doğrudan müdahalelerle söndürülemeyeceğini belirten Neyişçi, “Bugüne kadar ülkemizde su atılarak söndürülmüş büyük yangın yoktur. Uçak ve helikopterler ancak mal ve can tehlikesi olduğunda nokta bazında etkili olur,” dedi. Asıl stratejinin agresif söndürme yerine orman yangınları yönetimine geçmek olduğunu belirtti.
“Türkiye ormancılığı agresif orman yangınlarıyla mücadele stratejisinden orman yangınları yönetimi stratejisine geçmek durumundadır. Bu; çıkan yangını en kısa sürede, 11 dakika, en küçük alanda söndürme yaklaşımından, yanma direnci yüksek ormanlar oluşturma anlamına gelir.”
Bu yeni strateji; yanıcı madde azaltma ve yangına uyumlu toplum yaratma gibi çok katmanlı bir yaklaşımı içerir. Özellikle orman bakım (seyreltme) çalışmalarından sonra kalan yaprak, dal gibi atıkların ormanda bırakılmaması, yangın riskini ve şiddetini azaltmak için hayati önem taşır.
Türkiye’nin Yangınla Mücadele Filosu ve Kapasitesi
Son dönemdeki yangınlar Türkiye’nin teknik kapasitesini sorgulatsa da, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi verilerine göre Türkiye, yangınla mücadelede Avrupa’nın en hazırlıklı ülkeleri arasında yer alıyor. Ülkenin envanterinde 27 yangın söndürme uçağı, 105 helikopter, 14 insansız hava aracı ve 25 bini aşkın personel bulunuyor. 2002’de 40 dakika olan ilk müdahale süresi bugün 11 dakikaya düşmüş durumda.
Bazı Ülkelerin Hava Gücü Karşılaştırması:
- ABD: 500+ hava aracı
- Kanada: 500+ hava aracı
- Rusya: 150+ hava aracı
- Avustralya: 100+ hava aracı
- Türkiye: 100+ hava aracı
- Fransa: 50+ hava aracı
- İtalya: 40+ hava aracı
- İspanya: 30+ hava aracı
Bursa’daki Yangınlar ve Yeni Müdahale Modeli
Tüm hazırlıklara rağmen Bursa’nın Orhaneli ve Harmancık ilçelerindeki yangınlar günlerce sürdü ve geniş bir alanı küle çevirdi. Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Bursa Harmancık yangınının devam ettiğini belirterek, “Ekim ayına kadar teyakkuz halinde olacağız” dedi. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise yangınlarla mücadelede yeni bir modele geçileceğinin sinyalini verdi. Milliyet’in daha önce duyurduğu plana göre, AFAD’a bağlı merkezi bir teşkilat kurulması ve yangınlara müdahalenin 30 büyükşehirde belediyeler, 51 ilde ise AFAD tarafından koordine edilmesi hedefleniyor.
Kundaklama Şüphelileri Tutuklandı
Bursa Orhaneli’ndeki yangınla ilgili tutuklanan Ufuk Aytekin, savcılık ifadesinde FETÖ soruşturmasıyla ihraç edildiğini ve psikolojik sorunları olduğunu söyledi.
“Yangın söndürme çalışmalarına yardım için gittim. Bir anlık ruh haliyle, yolun kenarındaki ormanlık alanı yakmak istedim. Köyün karışmasını, kargaşa çıkmasını istedim.”
Ayrıca İstanbul Beykoz’da işaret fişeğiyle yangın çıkaran Alihan Aksoy da tutuklandı. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, 1 Haziran’dan bu yana orman yangınlarıyla ilgili 149 şüphelinin gözaltına alındığını, bunlardan 38’inin tutuklandığını açıkladı.