Türkiye’den New York Bildirisi’ne Hamas Şerhi
Türkiye, Filistin sorununa iki devletli formül temelinde bir çözüm getirmeyi amaçlayan Birleşmiş Milletler (BM) Konferansı’nın ardından yayımlanan New York Bildirisi‘ne önemli bir şerh düştü. Ankara, bildirinin Hamas’a silah bırakma çağrısı yapan 11. maddesini, belirli koşullar sağlanmadan kabul etmediğini belirtti. Bildiride, Gazze’deki savaşın sona ermesiyle birlikte Hamas’ın yönetimi ve silahlarını Filistin Yönetimi’ne devretmesi talep ediliyordu. Türkiye ise bu talebe karşılık, Hamas ve diğer Filistinli grupların silah bırakmasının ancak 1967 sınırları temelinde, başkenti Doğu Kudüs olan egemen ve bağımsız bir Filistin devletinin kurulması halinde mümkün olabileceği şartını öne sürdü.
New York Bildirisi’nin Detayları ve Önemi
Fransa ve Suudi Arabistan’ın öncülüğünde, “Filistin Meselesine Barışçıl Çözüm Bulunması ve İki Devletli Çözümün Hayata Geçirilmesi” başlıklı BM Yüksek Düzeyli Uluslararası Konferansı, 29-30 Temmuz tarihlerinde New York’ta gerçekleştirildi. Konferans sonucunda 42 maddelik New York Bildirisi kabul edildi.
Bildiri, Filistin sorununun barışçıl yollarla ve iki devlet temelinde çözülmesi için somut adımların atılması çağrısında bulunuyor. Metinde, İsrail’in Gazze’den çekilmesi ve savaşın durdurulması gibi kritik talepler de yer aldı. Bildiriyi diğerlerinden ayıran en önemli unsur, Avrupa Birliği (AB) ve Arap Birliği‘nin metnin hazırlanmasında ortak çalışması oldu. Bildiriye imza atanlar arasında şu ülkeler ve kuruluşlar yer aldı:
- Türkiye
- Fransa
- Suudi Arabistan
- Brezilya
- Kanada
- Mısır
- Endonezya
- İrlanda
- İtalya
- Japonya
- Ürdün
- Meksika
- Norveç
- Katar
- Senegal
- İspanya
- İngiltere
- Avrupa Birliği
- Arap Birliği
Filistin lideri Mahmud Abbas da New York Bildirisi’ni memnuniyetle karşıladığını duyurdu.
Tartışmalı 11. Madde: ‘Tek Hükümet, Tek Hukuk, Tek Silah’
Bildirinin en çok dikkat çeken 11. maddesi, Hamas’ın gelecekteki rolüne odaklanıyor. Maddede, “Tüm Filistin topraklarında yönetim, kolluk güçleri ve güvenlik uygun bir uluslararası destekle Filistin Yönetimi’nin tek yetkisi altında olmalıdır” ifadesi kullanıldı. Filistin Yönetimi’nin “Tek devlet, tek hükümet, tek hukuk, tek silah” politikası desteklendi. Bildiride ayrıca, “Hamas, Gazze’deki savaşı sona erdirmenin bir parçası olarak, uluslararası destek ve katılımla, bağımsız ve egemen bir Filistin Devleti kurma hedefiyle uyumlu bir şekilde Gazze’deki yönetimine son vermeli ve silahlarını Filistin Yönetimi’ne teslim etmelidir” çağrısı yapıldı.
Türkiye’nin Resmi Şerh Açıklaması
Anadolu Ajansı’nın (AA) haberine göre, Türk yetkililer toplantıda bu maddeye ilişkin şu şerhi düştü:
“On yıllardır süregelen İsrail uygulamaları dikkate alındığında, Filistinli silahlı grupların silah bırakması ancak bağımsız, egemen ve bütünlüğü haiz bir Filistin devletinin 1967 sınırları temelinde mümkündür ve başkenti Doğu Kudüs olacak şekilde ya da uzlaşı süreci kapsamında Filistinli gruplar arasında varılacak bir anlaşmaya dayanarak kurulması şartına bağlı olmalıdır.”
Bu açıklama, Türkiye’nin Hamas’ın silahsızlanmasını, ancak egemen bir Filistin devleti hedefi gerçekleştiğinde beklenebilecek bir adım olarak gördüğünü netleştiriyor.
Bildiride Hem Hamas Hem de İsrail Kınandı
New York Bildirisi’nin 4. maddesinde, sivillerin hedef alınması ve esir almanın uluslararası hukuka aykırı olduğu belirtildi. Bu kapsamda, Hamas 7 Ekim 2023’teki saldırıları, İsrail ise Gazze’de sivilleri hedef alarak insani felakete yol açması nedeniyle kınandı. Bildiride ayrıca, insanların zorla yerinden edilmesi ve demografik yapıyı değiştirmeye yönelik eylemlere karşı çıkıldığı vurgulandı. 10. maddede ise “Gazze, Filistin devletinin ayrılmaz bir parçasıdır ve Batı Şeria ile birleştirilmelidir” denilerek işgal ve kuşatmaya son verilmesi gerektiği ifade edildi.
Erdoğan: ‘Hamas, Bir Direniş Örgütüdür’
Pek çok Batı ülkesi Hamas’ı “terör örgütü” olarak tanımlarken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan daha önce yaptığı açıklamalarda Hamas’ı “Filistin topraklarını savunan bir direniş örgütü” olarak nitelendirmiş ve Kurtuluş Savaşı’ndaki Kuvâ-yi Milliye‘ye benzetmişti. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve MİT Başkanı İbrahim Kalın’ın Hamas yetkilileriyle ateşkes müzakereleri ve insani yardımlar konularında görüştüğü biliniyor.