İran’dan ABD’ye Müzakere İçin Yeni Şartlar
İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Erakçi, batı medyasına yaptığı önemli açıklamalarda, Tahran yönetiminin nükleer müzakerelerin yeniden başlaması için tutumunu sertleştirdiğini ve yeni koşullar öne sürdüğünü belirtti. Erakçi, ABD’nin masaya oturmadan önce somut adımlar atması gerektiğini vurguladı.
“12 Günlük Savaşın Zararı Karşılanmalı”
Tahran’ın Trump yönetimi sonrası dönemde müzakereler için daha kararlı bir duruş sergilediğini ifade eden Erakçi, öncelikli taleplerini net bir şekilde dile getirdi. “ABD, nükleer müzakereler başlamadan önce 12 gün süren savaşın zararlarını karşılamayı kabul etmelidir” diyen Erakçi, tazminat konusunu masanın merkezine koydu.
Müzakereler devam ederken İran’a saldırı düzenlendiğini hatırlatan Erakçi, “Gelecekte bu saldırının tekrarlanmayacağına dair garanti vermeliler. Onlardan gerçek güven artırıcı adımlar bekliyoruz” şeklinde konuştu.
Erakçi, Trump yönetiminin İran’dan talep ettiği “sıfır zenginleştirme” politikası devam ettiği sürece herhangi bir anlaşmanın imkansız olduğunun altını çizdi. Avrupa’nın rolünü de eleştiren Bakan Yardımcısı, “Şu anda Avrupalılarla müzakere etmek için bir nedenimiz yok, çünkü ne yaptırımları kaldırabilirler ne de başka bir şey yapabilirler. Eğer yaptırımların geri getirilmesi mekanizmasını aktif ederlerse, bu onlar için yolun sonu demektir” dedi.
Müzakereleri Durduran İsrail Saldırısı
İran ile ABD arasındaki diplomatik süreç devam ederken, İsrail’in 13 Haziran’da İran’a yönelik bir saldırı başlatması, hem ABD hem de Avrupa ile yürütülen müzakere sürecinin aniden kesilmesine yol açmıştı. Bu gelişme, bölgedeki gerilimi tırmandırarak görüşmeleri belirsiz bir tarihe ertelemişti.
2015 Anlaşması ve “Tetik Mekanizması” Krizi
Tahran yönetimi, 2015’te imzalanan nükleer anlaşmayla kaldırılan Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının yeniden devreye alınmasını sağlayabilecek “tetik mekanizması (snapback)” olarak adlandırılan maddenin Avrupalı ülkeler tarafından işletilmesinden derin endişe duyuyor. Süresi 18 Ekim’de dolacak olan bu mekanizma, taraflar üzerindeki baskıyı artırıyor.
Anlaşmanın Geçmişi ve Tarafların Pozisyonu
- 2015 Nükleer Anlaşması: İran ile P5+1 ülkeleri (ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya) arasında 14 Temmuz 2015’te imzalandı. Anlaşma, yaptırımların kaldırılmasına karşılık İran’ın nükleer programını sınırlandırmasını öngörüyordu.
- ABD’nin Çekilmesi: Donald Trump yönetimi, 2018’de anlaşmadan tek taraflı olarak çekildi ve İran’a yönelik ağır yaptırımları geri getirdi.
- İran’ın Adımları: Tahran, Avrupa’nın yaptırımları telafi edememesi üzerine bir yıl sonra anlaşmadaki taahhütlerini kademeli olarak askıya aldı ve uranyum zenginleştirme faaliyetlerini artırdı.
İngiltere, Fransa ve Almanya, İran’ın anlaşmayı ihlal ettiği gerekçesiyle BM yaptırımlarını yeniden uygulama imkanı veren “snapback” maddesini işletme tehdidini sürdürüyor. Buna karşılık İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, Avrupalı tarafların “anlaşmanın temellerini ihlal ettikleri” için bu mekanizmayı harekete geçirecek hukuki bir zemine sahip olmadıklarını savunuyor.