İran’dan Nükleer Müzakereler İçin Yeni Şart: Savaş Tazminatı
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, Tahran yönetiminin nükleer müzakerelere yeniden başlamak için ABD’ye yönelik yeni ve sert bir şart öne sürdüğünü açıkladı. Batı medyasına konuşan Erakçi, müzakere masasına oturulmadan önce ABD’nin “12 Gün Savaşı” sırasında İran’ın uğradığı zararları tazmin etmesi gerektiğini vurguladı.
Tahran’ın Trump yönetimiyle müzakereler için tutumunu katılaştırdığını ve yeni koşullar ortaya koyduğunu belirten Erakçi, şu ifadeleri kullandı:
“ABD, nükleer müzakereler başlamadan önce 12 gün süren savaşın zararlarını karşılamayı kabul etmelidir. Müzakerelerin ortasında İran’a saldırdılar. Gelecekte bu saldırının tekrarlanmayacağına dair garanti vermeliler. Onlardan gerçek güven artırıcı adımlar bekliyoruz.”
Trump‘ın İran’dan “sıfır zenginleştirme” talep ettiği sürece bir anlaşmanın mümkün olmayacağını belirten Erakçi, Avrupalı taraflara da net bir mesaj gönderdi. “Şu anda Avrupalılarla müzakere etmek için bir sebep yok, çünkü ne yaptırımları kaldırabilirler ne de yapabilecekleri başka bir şey var. Eğer yaptırımların geri getirilmesi mekanizmasını aktif ederlerse, bu onlar için yolun sonu demektir,” diyerek olası bir adıma karşı uyarıda bulundu.
Kesintiye Uğrayan Müzakere Süreci
İran ve ABD arasındaki görüşmeler devam ederken, İsrail‘in 13 Haziran’da İran’a yönelik bir saldırı başlatmasıyla süreç aniden durmuştu. Bu saldırı, hem Washington hem de Avrupalı müttefiklerle yürütülen diplomatik çabaların kesilmesine neden olmuştu.
Tahran yönetimi, 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşma ile kaldırılan Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını yeniden devreye sokabilecek “tetik mekanizması (snapback)” maddesinin Avrupalı ülkeler tarafından kullanılmasından endişe duyuyor. Bu mekanizmanın geçerlilik süresi 18 Ekim‘de doluyor ve eğer bir çözüm bulunamazsa, Avrupa’nın bu tarihten önce mekanizmayı devreye sokabileceği değerlendiriliyor.
Tetik Mekanizması (Snapback) Nedir?
14 Temmuz 2015‘te İran ile BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya arasında, yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran’ın nükleer faaliyetlerini sınırlandırmasını öngören kapsamlı bir anlaşma imzalanmıştı. Ancak ABD, 2018 yılında bu anlaşmadan tek taraflı olarak çekilerek İran’a yönelik yaptırımları yeniden uygulamaya koydu.
İran, bu gelişme üzerine Avrupalı ülkelerden ABD yaptırımlarını telafi edecek adımlar atmasını talep etti. Fakat Avrupalıların bu konuda somut bir adım atamaması üzerine Tahran, bir yıl sonra anlaşmadaki taahhütlerini aşamalı olarak askıya aldı ve yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme faaliyetlerine geri döndü.
İngiltere, Fransa ve Almanya ise ABD’nin çekilmesi sonrası işlevsiz kalan nükleer anlaşmada bulunan ve “snapback” olarak bilinen maddeyi işletme tehdidinde bulunuyor. Bu madde, İran’ın anlaşmayı ihlal ettiği gerekçesiyle BM yaptırımlarının otomatik olarak yeniden uygulanmasına olanak tanıyor. Ancak Dışişleri Bakanı Erakçi, Avrupalı tarafların “anlaşmanın temellerini ihlal ettikleri” için bu mekanizmayı kullanma konusunda hukuki bir dayanaklarının olmadığını savunuyor.