Türkiye’de ve Dünyada Gıda İsrafının Endişe Verici Boyutları
Türkiye İsrafı Önleme Vakfı (TİSVA) tarafından yayımlanan “2025 Yılı İsraf Raporu”, küresel gıda israfının giderek arttığını gözler önüne seriyor. Dünya genelinde üretilen gıdaların yaklaşık üçte biri ya kayboluyor ya da israf ediliyor. Bu durumun küresel ekonomiye yıllık maliyeti ise yaklaşık 1 trilyon dolar olarak hesaplanıyor.
Birleşmiş Milletler (BM) Dünya Gıda Programı’nın (WFP) verilerine göre, 2024 yılında 74 ülkede 343 milyon kişi akut gıda güvensizliği ile karşı karşıya kalırken, BM Çevre Programı (UNEP) ise her yıl 1,5 milyar ton gıdanın israf edildiğini, yani her 5 tabaktan birinin çöpe gittiğini belirtiyor. Bu acı tablo, dünyada her 11 kişiden birinin yatağa aç girmesi ve günde 25 binden fazla çocuğun açlık sebebiyle hayatını kaybetmesi gerçeğiyle daha da vahim bir hal alıyor.
Türkiye’de Durum: Kişi Başı 102 Kilogram Gıda Çöpe Gidiyor
TİSVA raporuna göre, Türkiye’de de gıda israfı ciddi boyutlara ulaşmış durumda. Ülkemizde bir yılda kişi başına çöpe atılan yiyecek miktarının ortalama 102 kilogram olduğu tahmin ediliyor. Yıllık toplam israf edilen gıda miktarı ise 23 milyon tonu buluyor. İsrafın en büyük bölümünü meyve ve sebzeler oluşturuyor; üretilen meyve ve sebzelerin yaklaşık yüzde 35’i sofraya ulaşamadan ziyan oluyor.
İsrafın en yoğun yaşandığı alanlar evler, hizmet sektörü, perakende ve dağıtım süreçleri olarak sıralanıyor. Ayrıca, tedarik zincirindeki plansızlıklar ile hasat ve depolama aşamasındaki hatalar da kayıpları artırıyor. Türkiye’de her gün yaklaşık 12 milyon ekmeğin çöpe atıldığı, bu rakamın yıllık 4 milyar 380 milyon adede ulaştığı belirtiliyor. Rapora göre, israfın sadece yüzde 5 azaltılmasıyla on milyarlarca liralık tasarruf sağlanabilir ve 900 bin ailenin bir yıllık geçim gideri karşılanabilir.
İsrafı Önlemek İçin Basit Ama Etkili Öneriler
- İhtiyaçtan fazla gıda ürünü almaktan kaçının.
- Gıdaları doğru yöntemlerle ve iyi koşullarda saklayın.
- Uzun süreli saklamalar için derin dondurucu ve uygun poşetler kullanın.
- Ekmeği dilimleyerek tüketin ve bayatlayan ekmekleri farklı tariflerde değerlendirin.
Uzman Görüşü: “Gerçek İsraf Rakamları Çok Daha Yüksek”
Cumhurbaşkanlığı Tarım ve Gıda Politikaları Kurulu Üyesi Ramazan Bingöl, açıklanan 23 milyon tonluk rakamın gerçeği tam yansıtmadığını düşündüğünü belirtti.
“Ancak bunun en az 2 kat olduğunu düşünüyorum. Neden böyle düşünüyorum? Çünkü benim gözlemlediğim olaylar bunların daha fazla olduğu kanaati getiriyor. (Kişi başına) En az 102 kilogram gıda israfı var. Sadece açık büfede tabağa konulan yemekleri kişi başına ölçümlediğimizde en az 150 gramının çöpe gittiğini görüyoruz.”
Bingöl, üretimden tüketime kadar olan zincirde yüzde 40’tan fazla bir kayıp yaşandığının altını çizerek, sadece yetersiz soğutma nedeniyle her yıl milyarlarca liralık şarküteri ürününün israf olduğunu bildirdi.
Milli Güvenlik Meselesi: İsrafa Karşı Ulusal Politika Geliyor
Ramazan Bingöl, israfın sadece maddi bir kayıp olmadığını, aynı zamanda inanç ve bereket açısından da bir kayıp olduğunu vurguladı. Cumhurbaşkanlığı Tarım ve Gıda Politikaları Kurulu olarak israf konusunda kapsamlı bir çalışma başlattıklarını anlatan Bingöl, hedeflerinin ulusal bir politika oluşturmak olduğunu söyledi.
“Türkiye’de belki de toplumun yüzde 100 mutabık kaldığı tek konu israf. Türkiye’de yıllardır herkes, bütün kurumlar aslında israfla ilgili çalışmış, raporlar hazırlanmış. Ama ne olmuşsa bir türlü harekete geçilmemiş. Şimdi biz gıda bankacılığı, israf nasıl önlenir, neler yapılmalı, kanunu ne olmalı gibi konularda çalışıyoruz. Milli bir uyanış gerekiyor.”
Cumhurbaşkanına Sunulacak Rapor Hazırlanıyor
Bingöl, bakanlıklar, STK’lar, otel işletmecileri ve diğer tüm paydaşlarla görüştüklerini belirterek, israfın sebeplerini ve çözüm yollarını içeren bir rapor hazırladıklarını ifade etti.
“‘Bunun yasası, kanunu böyle olmalı’ diye Sayın Cumhurbaşkanımıza bir politika belirleyip sunacağız. Sayın Cumhurbaşkanımız neyi uygun görüyorsa, israfla ilgili milli bir uyanış olacak, Türkiye’de sürdürülebilir bir gıda israfı önleme politikası belirlenecek.”
Çalışmaların birkaç ay içinde tamamlanmasının hedeflendiğini belirten Bingöl, öneriler arasında gıda bankacılığına ilişkin önemli düzenlemelerin de yer alacağını sözlerine ekledi.