Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere ve Çin’den bilim insanlarının ortaklaşa yürüttüğü çığır açan bir genetik çalışma, dünya mutfağının vazgeçilmezi olan patatesin kökenine dair şaşırtıcı bir gerçeği gün yüzüne çıkardı. Araştırmaya göre, günümüz patatesi, antik bir domates türü ile “Etuberosum” olarak bilinen yabani bir bitkinin doğal yollarla melezlenmesi sonucu ortaya çıktı.
Patatesin Genetik Kodları Çözüldü
Bu kapsamlı çalışmada, kültür patatesleri ve 56 farklı yabani türü içeren toplamda 450 ayrı patates genomu titizlikle incelendi. Bilim insanları, bu analizler sonucunda patatesin bugünkü formunu almasını sağlayan iki kritik geni tanımladı:
- SP6A: Yumru oluşumunu başlatan bu gen, patatesin antik domates atasından miras kaldı.
- IT1: Bitkinin yer altında büyüyen gövde yapısını (stolon) geliştirmesini sağlayan bu gen ise Etuberosum bitkisinden kaynaklanıyor.
Bu iki temel genin bir araya gelmesi, bitkinin toprak altında besin depolayan yumrular oluşturarak hayatta kalmasını ve çoğalmasını sağlayan evrimsel bir yeniliği tetikledi.
And Dağları’nda Yaşanan Evrimsel Atılım
Araştırmaya göre, patatesin atası olan bu melez bitki, Güney Amerika’daki And Dağları’nın yükselişiyle değişen zorlu iklim koşullarına mükemmel bir uyum gösterdi. Tohum yerine yumru ile çoğalabilme yeteneği, yüksek rakımlı ve çetin coğrafyalarda hayatta kalması için kilit bir avantaj sağladı. Bu adaptasyon, zamanla günümüzdeki yüzlerce farklı patates çeşidinin evrimleşmesinin yolunu açtı.
Araştırma ekibinde yer alan bitki genetikçisi Robin Buell, keşfin önemini şu sözlerle vurguluyor:
“Bu hibritleşme olayı, sadece iki türün birleşmesinden ibaret değil; bu, doğrudan yeni bir türün ve tamamen yeni bir organın, yani yumrunun ortaya çıkışıdır.”
Tarımda Yeni Ufuklar Açabilecek Bir Keşif
Bilim insanları, bu bulgunun yalnızca evrimsel bir merakı gidermekle kalmayıp, aynı zamanda geleceğin tarım teknolojileri için de yeni kapılar araladığını belirtiyor. Örneğin, bu genetik bilgi sayesinde gelecekte domatesin yumru üretmesi veya patatesin tohumla daha verimli bir şekilde çoğaltılması gibi yenilikler mümkün hale gelebilir.
Binlerce yıl boyunca And Dağları’ndaki yerli halklar tarafından evcilleştirilip yetiştirilen patates, 1500’lü yıllarda Avrupa’ya ulaştıktan sonra tüm dünyaya yayıldı ve bugün gezegenin en önemli tarım ürünlerinden biri olarak kabul ediliyor.