Bilirubin Nedir ve Vücuttaki Rolü Nedir?
Bilirubin, kanda az miktarda bulunan ve safraya sarı rengini veren bir pigmenttir. Vücutta birikmesi durumunda, cildin ve gözlerin sararmasıyla karakterize olan sarılığa yol açabilir. Yüksek bilirubin seviyeleri, hepatit gibi ciddi karaciğer rahatsızlıklarının bir göstergesi olabilir.
Bu pigment, temel olarak kırmızı kan hücrelerinin yapısında bulunan hemoglobinin parçalanması sonucu ortaya çıkar. Üretim yeri dalak ve kemik iliğindeki hücrelerdir. Üretildikten sonra kan dolaşımı aracılığıyla karaciğere taşınır. Karaciğerde işlenerek safra pigmentlerine dönüştürülür ve ardından dışkı yoluyla vücuttan atılır veya kısmen geri emilir.
Dolaylı ve Direkt Bilirubin Farkı
Bilirubinin iki türü vardır. Dolaylı (serbest) bilirubin suda çözünmez ve bu yapısı nedeniyle beyin için toksik olabilir. Özellikle yeni doğan bebeklerde karaciğerin henüz tam olgunlaşmamış olması sebebiyle birikebilir. Böbrekler tarafından süzülemediği için idrarda bulunmaz.
Bilirubin Yüksekliği ve Düşüklüğü Ne Anlama Gelir?
Bilirubin testi, genellikle ciltte sararma (sarılık) fark edildiğinde veya karaciğer ya da safra kesesinde bir fonksiyon bozukluğundan şüphelenildiğinde doktor tarafından istenir. Kandaki bilirubin düzeyindeki değişimler, karaciğerin sağlık durumu hakkında önemli ipuçları verir. Bu nedenle karaciğer sağlığına özen göstermek kritik öneme sahiptir.
Yüksek Bilirubin Seviyesinin Olası Nedenleri
Kandaki bilirubin seviyesinin normalin üzerine çıkması (hiperbilirubinemi), çeşitli sağlık sorunlarına işaret edebilir:
- Gilbert sendromu: Bilirubin seviyesinde artışa neden olan, iyi huylu genetik bir hastalıktır.
- Anormal kan hücresi yıkımı: Kırmızı kan hücrelerinin normalden hızlı parçalanması.
- Karaciğer hastalıkları: Hepatit veya karaciğer sirozu gibi durumlar.
- Safra yolu tıkanıklığı: Safra kanallarında safranın birikmesi (kolestaz) direkt bilirubin seviyesini yükseltir.
- Genetik sendromlar: Dubin-Johnson sendromu veya Rotor sendromu gibi nadir görülen hastalıklar.
- Yenidoğan sarılığı: Bebeklerde karaciğerin tam olgunlaşmamasına bağlı olarak görülür ve genellikle 5 gün içinde kendiliğinden düzelir.
Bilirubin Seviyesi Anormal İse Ne Yapılmalı?
Bilirubin seviyesi, hamileliğin ilk iki trimesteri gibi bazı durumlarda patolojik bir neden olmaksızın düşebilir. Rutin kontrollerde nadiren ölçülen bir değerdir. Ancak ciltte veya göz aklarında sararma fark edildiğinde mutlaka bir hekime danışmak gerekir. Tedavi, altta yatan nedene yönelik planlanır. Örneğin, Gilbert sendromu iyi huylu olduğu için tedavi gerektirmezken, yenidoğan sarılığı geçmezse fototerapi (ışık tedavisi) uygulanabilir.
Uzmanlar, sağlıklı bir karaciğeri korumak ve bilirubin seviyelerinin yükselmesini önlemek için dengeli bir diyet (yağ oranı düşük, sebze açısından zengin), yeterli su tüketimi ve alkolden kaçınılmasını önermektedir.
Bilirubin Testi ve Normal Değerler
Bilirubin seviyesini ölçmek için koldaki bir damardan (venöz) kan alınmasıyla basit bir kan testi yapılır. Testin doğruluğu için genellikle en az 4 saat öncesinden bir şey yiyip içmemek tavsiye edilir. Ayrıca doktorunuz, test sonuçlarını etkileyebilecek bazı ilaçları geçici olarak bırakmanızı isteyebilir.
Normal Bilirubin Aralıkları
Normal kabul edilen bilirubin değerleri laboratuvardan laboratuvara küçük farklılıklar gösterebilir. Ancak genel olarak kabul edilen aralıklar şöyledir:
- Toplam Bilirubin: 0,3 ila 1,9 mg/dL (desilitre başına miligram)
- Konjuge (Direkt) Bilirubin: 0 ila 0,3 mg/dL
Unutulmamalıdır ki, test sonuçlarını yalnızca bir doktor doğru şekilde yorumlayabilir ve teşhis koyabilir. Kendi kendinize sonuçları değerlendirmekten kaçının.