Felsefenin Babası: Tarihin İlk Filozofu Kimdi?
Tarihin ilk filozofu olarak kabul edilen isim, İyon felsefesinin kurucusu olarak da bilinen Miletli Thales‘tir. Thales, yalnızca felsefe alanında değil, aynı zamanda matematik ve astronomi gibi disiplinlerde de çığır açan çalışmalara imza atmıştır. En bilinen başarılarından biri, bir güneş tutulmasının ne zaman gerçekleşeceğini önceden doğru bir şekilde tahmin etmesidir.
Felsefenin temel kavramlarından biri olan ‘arkhe’ (töz, cevher), Thales’in düşünce sisteminin merkezinde yer alır. Herakleitos felsefenin özünü ‘ateş’ olarak görürken, Thales için evrenin temel yapı taşı ‘su’ idi. Ona göre her şey sudan meydana gelmiş ve yine suya dönecekti.
Milet Okulu ve Bilimsel Düşüncenin Doğuşu
Batı Anadolu’nun Miletos kentinde Thales tarafından kurulan Milet Okulu, felsefenin ilk adımlarının atıldığı yerdir. Bu okulda Thales’in öğrencisi Anaximandros ve onun öğrencisi Anaximenes gibi önemli düşünürler yetişmiştir. Sokrates öncesi bu filozoflar, doğa olaylarını o güne dek hakim olan mitolojik açıklamaların dışına çıkarak, gözlem ve akılla anlamlandırmaya çalışmışlardır. Thales ve öğrencileri, çevrelerindeki dünyayı anlamak ve toplumsal sorulara cevap bulmak için bilimsel kavramlara yönelerek felsefenin seyrini değiştirmişlerdir.
Tarihte ‘Filozof’ Unvanını İlk Kullanan Kişi
Tarihte ‘filozof’ unvanını ilk kullanan kişinin Miletli Thales olduğu kabul edilir. O, aynı zamanda ilk ‘uygulamacı filozof’ olarak da tanımlanır. Merak ettiği her konuyu yerinde gözlemlemek için seyahatler yapmıştır. Bu gezileri sırasında Mısır’a giderek piramitlerin yüksekliğini gölgelerinden hesaplamış ve bir kuleden gemilerin kıyıya olan uzaklığını ölçmüştür.
Platon, Gorgias adlı eserinde Thales’ten ‘ilk filozof’ olarak bahseder ve çalışmalarının yol gösterici niteliğini vurgular. Benzer şekilde, Aristoteles de pek çok eserinde Thales’in düşüncelerinden alıntılar yapmıştır.
Bu durum, Thales’in kendisinden sonra gelen Sokrates, Platon ve Aristoteles gibi dev isimler üzerindeki derin etkisini göstermektedir.
Miletli Thales Kimdir? Hayatı ve Çalışmaları
Miletoslu bir gökbilimci, matematikçi ve filozof olan Thales, tarihin ilk bilim insanı ve filozofu olarak anılır. Yaşadığı Miletos kenti, günümüzdeki Aydın’ın Didim ilçesi yakınlarında, Büyük Menderes nehrinin ağzında kurulmuş antik bir liman kentiydi. Ticaretle de uğraşan Thales’in günümüze ulaşan hiçbir yazılı metni bulunmamaktadır. Onun hakkındaki bilgilerimiz, Heredot ve Diogenes Laertios gibi antik dönem yazarlarının aktarımlarına dayanmaktadır.
Thales, astronomi bilgisi sayesinde gök cisimlerinin hareketlerini inceleyerek zeytin hasadının ne zaman verimli olacağını öngörmüştür. Bu bilgisiyle büyük bir servet kazanma imkanı varken bunu tercih etmemiş, bu nedenle çevresi tarafından fakirliği sebebiyle küçümsenmiştir. Ancak bu durum, onun bilgeliği zenginliğe tercih ettiğini gösteren önemli bir anekdot olarak tarihe geçmiştir.