Güney Afrika Cumhuriyeti’nin içinde yer alan küçük ve dağlık bir ülke olan Lesotho, ABD’ye yaptığı tekstil ihracatıyla ekonomisini ayakta tutuyordu. Ancak, eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde uygulamaya konulan gümrük vergileri, ‘Afrika’nın kot başkenti’ olarak anılan bu ülkeyi büyük bir ekonomik buhranın eşiğine getirdi.
AGOA’nın Sonu ve Tehlike Çanları
Lesotho, uzun yıllardır ABD’nin AGOA (African Growth and Opportunity Act – Afrika Büyüme ve Fırsat Yasası) programından yararlanarak ABD pazarına gümrüksüz tekstil ürünleri ihraç ediyordu. 2000 yılından beri yürürlükte olan bu yasa, birçok Afrika ülkesi için önemli bir ekonomik can simidiydi. Fakat Trump yönetiminin getirdiği yeni vergi kararları bu avantajı ortadan kaldırdı. Ülkedeki fabrikalar bir bir kapanma tehlikesiyle yüzleşirken, on binlerce çalışan ‘Nasıl hayatta kalacağız?’ sorusuyla baş başa kaldı.
‘Afrika’nın Kot Başkenti’nde Kriz Derinleşiyor
Bir zamanlar ‘Trump’ markalı golf tişörtlerinin bile üretildiği Lesotho, şimdi geleceğinden endişeli. Ülke, dünyaca ünlü Amerikan markaları için kot pantolon üreten fabrikalarıyla tanınıyor ve bu nedenle ‘Afrika’nın kot başkenti’ olarak biliniyor. ABD, Güney Afrika’dan sonra Lesotho’nun en büyük ikinci ticaret ortağı konumunda ve bu ticaret, ülkenin yıllık ulusal gelirinin yüzde 10’undan fazlasını oluşturuyor. Trump’ın Nisan ayında açıkladığı ve diğer tüm ülkelerden daha yüksek olan yüzde 50’lik gümrük vergileri, ülke ekonomisi için yıkıcı bir etki yarattı. Durum o kadar ciddileşti ki, Lesotho hükümeti temmuz ayında artan işsizliğe karşı istihdam yaratmayı hızlandırmak amacıyla ulusal ‘felaket hali’ ilan etti.
İşçilerin Gözünden Kriz: “Galiba Öleceğiz”
Trump’ın golf tişörtlerinin üretildiği bir fabrikada 10 yıldır çalışan Aletta Seleso, işten çıkarılma korkusu yaşıyor. Durumun vahametini şu sözlerle özetliyor:
“Bundan nasıl kurtulacağımızı bilmiyoruz. Öleceğiz.”
Aylık 160 dolar maaşla hem kendi çocuğuna hem de vefat eden kardeşinin iki çocuğuna baktığını belirten Seleso, gümrük vergileri sonrası fabrikanın her an kapanabileceğinin söylendiğini aktardı. Fabrikada çalışma süreleri ayda iki haftaya düşürüldü, bu da gelirlerinin yarı yarıya azalması anlamına geliyor. Bu durum, Seleso ve ailesi için hayatı çok daha zor bir hale getirdi.
Fabrikadaki 150 işçiyi temsil eden sendika yöneticileri de durumu doğrulayarak, fabrika yönetiminin kendilerine, “Durumun değişmemesi halinde kapanmak zorunda kalacaklarını” ilettiğini belirtti.
İşsizlik Tırmanıyor, Umutlar Tükeniyor
Başkent Maseru’nun Thetsane sanayi bölgesinde, fabrikaların önünde iş arayan onlarca insan görmek mümkün. Mart ayından beri işsiz olan üç çocuk annesi Puleng Selane, yaşadığı zorlukları şu sözlerle anlatıyor:
“Artık hayat çok zor. Çoğu zaman günde bir kez yemek yiyoruz ama bazen aç yatıyoruz.”
Tekstil sektörü, yaklaşık iki milyon nüfuslu Lesotho’nun en büyük özel sektör işvereni konumunda. Zirve döneminde 50 bin kişiye istihdam sağlayan sektörde şu anda 36 bin kişi çalışıyor ve bunların 12 bini ABD’nin ek vergilerinden doğrudan etkileniyor. Ülkedeki resmi işsizlik oranı yüzde 30 civarındayken, gençler arasında bu oran yüzde 50‘ye yaklaşıyor.
Ekonomik Darbenin Perde Arkası
Trump yönetiminin Lesotho’ya bu denli yüksek gümrük vergileri uygulamasının temel nedeni, Lesotho’nun ABD ile olan ticaretinde fazla vermesiydi. Yani Lesotho, ABD’den ithal ettiğinden daha fazlasını ihraç ediyordu. Bu durum, ABD’nin korumacı ticaret politikaları çerçevesinde hedef alınmasına yol açtı. Fabrikalar üretimlerini Güney Afrika pazarına kaydırmaya çalışsa da buradan elde edilen gelir, ABD pazarının yerini tutmuyor. Hükümet sorunu çözmek için çalıştığını belirtse de halkın geleceğe dair endişeleri sürüyor.