Chikungunya Virüsü Küresel Tehdit Haline Geliyor
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), “Aedes Aegypti” adlı istilacı sivrisinek türü tarafından bulaştırılan Chikungunya virüsünün hızla yayıldığı ve küresel bir salgın potansiyeli taşıdığı konusunda uyarıda bulundu. Avrupa’da giderek baskın hale gelen bu sivrisinek türü, Türkiye için de yeni bir risk oluşturuyor. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Alper Şener, Türkiye’de henüz vaka görülmese de Aedes türünün ülkemizde yerleşik hale gelmesinin viral hastalıklar açısından önemli bir değişim olduğunu vurguladı.
9 Soruda Chikungunya Gerçeği
İlk olarak 1950’lerde Afrika’da tanımlanan Chikungunya virüsü, 2004’ten bu yana daha geniş çaplı salgınlara yol açmaktadır. Günümüzde 119 ülkede bulaş bildirilmiş olup, hastalık Afrika, Asya, Amerika ve Avrupa’nın bazı bölgelerinde görülmeye devam etmektedir.
1. Aedes Aegypti Sivrisineği Neden Farklı?
Prof. Dr. Alper Şener, bu sivrisinek türünün özelliklerini şöyle açıklıyor:
“Bu virüs aslında Afrika-Asya-Latin kökenli bir virüs. ‘Aedes Aegypti’ adı verilen özel bir sivrisinek türü ile bulaşıyor. Bu türün özelliği, Türkiye ve Avrupa için istilacı olmalarıdır. Diğer sivrisineklerin aksine hem gece hem de gündüz ısırabilme özelliğine sahipler. Gövdesinde beyaz çizgiler var ve ısırık yeri çok yoğun kaşıntı ve yaraya neden oluyor.”
2. Bulaşma Yolları Nelerdir?
Prof. Dr. Şener, virüsün kişiden kişiye bulaşmadığını, bulaşın yalnızca enfekte sivrisineğin ısırmasıyla gerçekleştiğini belirtiyor. 2025 yılı başından bu yana 14 ülkede 220 bin Chikungunya vakası ve 80 ölüm rapor edildi. DSÖ ve Avrupa Hastalık Kontrol Merkezi (ECDC), vakaların genellikle seyahat dönüşü kişilerle Avrupa’ya taşındığını belirtiyor.
3. ‘İki Büklüm Yapan’ Hastalığın Belirtileri Nelerdir?
Adını Tanzanya’da yerel bir dilde “iki büklüm yapan” anlamına gelen kelimeden alan hastalık, şiddetli eklem ağrılarına neden olur. Belirtiler, sivrisinek ısırığından 4 ila 8 gün sonra aniden başlar.En sık görülen belirtiler şunlardır:
- Yüksek ateş
- Şiddetli eklem ve kas ağrısı
- Baş ağrısı ve yorgunluk
- Bulantı ve ciltte döküntü
Prof. Dr. Tevfik Özlü, virüsün romatizmaya benzer ağrılara yol açtığını ve ölümcüllük oranının düşük olduğunu belirtiyor. Ancak çoğu hasta bir haftada iyileşse de bazı kişilerde ağrılar aylarca, hatta yıllarca sürebilir. 65 yaş üstü kişiler, yenidoğanlar ve kronik hastalığı olanlar daha ağır hastalık riski altındadır.
4. Tanı Nasıl Konulur?
Tanı için kanda virüs taraması yapıldığını belirten Prof. Dr. Şener, erken dönemde PCR testi veya antikor testlerinin kullanıldığını ifade ediyor. Chikungunya’nın, benzer epidemiyolojik özellikler gösteren Dang ateşi ile karıştırılmaması tedavi açısından kritik önem taşıyor.
5. Vücutta Nasıl Bir Reaksiyon Gösterir?
Prof. Dr. Şener, virüsün vücutta farklı bir reaksiyon gösterdiğini vurguluyor:
“Virüs, cilt ve damar yüzeyi hücrelerinde çoğalarak kan dolaşımı ile yayılıyor. 2 yaş altında ve 65 yaş üstünde kan-beyin bariyerini geçip beyne yerleşiyor, bu yüzden bu yaş gruplarında ölümcül olabiliyor.”
6. Chikungunya Ölüme Neden Olur mu?
En korkulan tablonun beyin tutulumu olduğunu belirten Prof. Dr. Şener, bu durumun ölümle veya kalıcı hasarla sonuçlanabileceğini söylüyor. Salgın verilerine göre, virüs çocuklarda %16 ölümcül seyrederken, %40’ında kalıcı sekel bırakmıştır. 65 yaş üstünde de benzer oranlar görülmektedir. Spesifik bir tedavisi olmayan hastalıkta yalnızca destekleyici tedaviler uygulanmaktadır.
7. Nasıl Korunabiliriz?
Prof. Dr. Şener, bireysel ve toplumsal önlemlerin önemini vurguluyor:
- Larva döneminde (Mart ayından önce) su yatakları gibi alanların ilaçlanması.
- Haziran-Eylül ayları arasında sivrisinek ısırıklarından kaçınmak.
- Sinek kovucu, cibinlik ve sineklik gibi koruyucu önlemlerin alınması.
- Haftalık olarak soğuk sisleme yöntemiyle saha ilaçlaması yapılması.
8. Aşısı Var mı?
Chikungunya virüsüne karşı geliştirilmiş iki aşı bulunmaktadır:
- IXCHIQ: 18 yaş üstü için lisanslı, tek doz uygulanan canlı attenüe aşı.
- VIMKUNYA: 12 yaştan itibaren lisanslı, seyahat edenlere ve salgın durumunda uygulanan virüs partikül aşısı.
9. Türkiye’de Risk Altındaki Bölgeler Nereler?
Prof. Dr. Alper Şener, Türkiye’nin sahil kesimlerinin ciddi bir risk altında olduğunu belirtiyor:
“Ülkemiz sahil kesimleri, Karadeniz dahil aslında istila altında diyebiliriz. Avrupa Hastalık Önleme ve Kontrol Merkezi’nin (ECDC) Haziran 2025 tarihli son risk haritasında tüm Karadeniz ve Ege sahilleri kırmızı alanda yer alıyor.”
