Diyarbakır’da Mezar Kazısı Sırasında Tarihi Keşif
Diyarbakır’ın Ergani ilçesine bağlı kırsal Özbilek Mahallesi’nde, defin işlemleri için yapılan bir mezar kazısı sırasında tesadüfen önemli bir tarihi eser ortaya çıkarıldı. İş makinesiyle gerçekleştirilen kazıda bulunan mozaiğin, yapılan ilk incelemeler sonucunda Geç Roma-Erken Bizans dönemine ait olduğu tespit edildi. Bu değerli mozaikte, içerisinde haç motifi barındıran bir “Davut Yıldızı” sembolü ile Grekçe bir yazıtın varlığı dikkat çekti.
Vefat eden bir vatandaşın defni için 8 Mart’ta yapılan kazıda keşfedilen mozaik üzerine Diyarbakır Müze Müdürlüğü tarafından 11 Mart’ta bir kurtarma çalışması başlatıldı. Titizlikle yürütülen kazılar sonucunda, yaklaşık 35 metrekarelik bir alana yayılan mozaik taban tamamen gün yüzüne çıkarıldı.
Haç Motifli “Davud Yıldızı” ve Grekçe Yazıt
Mozaik üzerinde yapılan detaylı incelemelerde, iç içe geçmiş sembollerin varlığı ortaya konuldu. En dikkat çekici unsur, bir “Davud Yıldızı” figürünün merkezinde yer alan haç motifi oldu. Ayrıca, mozaiğin bir bölümünde eski Grekçe (eski Yunanca) ile yazılmış altı satırlık bir metin bulundu. Çalışmaların tamamlanmasının ardından, Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, mozaiğin taşınmayarak yerinde korunması yönünde karar aldı. Eser, özel bir branda ile örtülerek koruma altına alındı.
“Bölgedeki Roma Varlığının Kanıtı”
Diyarbakır Müzesi Müdür Vekili Müjdat Gizligöl, yapılan çalışmalar hakkında bilgi verdi. Gizligöl, Diyarbakır Müzesi’nin 1934’ten bu yana 50’den fazla kurtarma kazısı gerçekleştirdiğini ve Özbilek Mahallesi’ndeki bu çalışmanın son örneklerden biri olduğunu belirtti.
“Mezarlıkta defin için kazı yapıldığı sırada mozaiğe denk gelindiği ihbarı üzerine bölgeye gittik. Buluntunun Roma Dönemi’ne ait bir mozaik olduğu anlaşıldı. Gerekli izinlerin alınmasının ardından arkeolog, sanat tarihçisi, restoratör ve işçilerle yaklaşık üç hafta süren bir kurtarma kazısı yürüttük.”
Mozaiğin Yüzde 70’i Korunmuş Durumda
Gizligöl, kazıda iki farklı bölümden oluşan ve birbirinden ayrı motiflere sahip 35 metrekarelik bir mozaiği açığa çıkardıklarını ifade etti. “Mozaiğin yaklaşık yüzde 70’i korunmuş durumda, yüzde 30’u ise günümüze ulaşmamış,” diyen Gizligöl, eserin detayları hakkında şu bilgileri paylaştı:
“Birinci bölümde, ortada sekizgen bir ana figür, çevresinde eşkenar dörtgenlerden oluşan geometrik desenler yer alıyor. Bu figürün doğusunda büyük bir haç motifi, batısında ise sarı, kahverengi ve beyaz tonların kullanıldığı motifler görülüyor. Güneybatısında damla motifleri, hemen yanında büyük bir eşkenar dörtgen ve onun yanında dikdörtgen bir friz içerisine yerleştirilmiş Grekçe yazıtlar tespit ettik.”
“Bilinen Kanının Aksine Kalıcı Eserler Bırakmışlar”
Yazıtların altı satırdan oluştuğunu ancak büyük bir bölümünün tahrip olduğunu belirten Gizligöl, yazıtların okunması için çalışmaların sürdüğünü söyledi.
“En dikkat çekici unsur Davud Yıldızı içindeki haç motifi ve altı satırlık Grekçe yazıt. Mozaik bize Roma İmparatorluğu’nun Fırat’ın doğusuna çok fazla geçmediği yönündeki genel kanının aksine, bu bölgede uzun süreli faaliyetlerde bulunduğunu ve kalıcı eserler bıraktığını göstermekte. Bu mozaik, Diyarbakır’da yerinde bulunmuş ikinci mozaik olması bakımından ayrı bir öneme sahip.”
Gelecek Nesillere Miras Olarak Korunacak
Kazının ardından koruma çalışmalarına geçildiğini aktaran Gizligöl, alanın gelecek nesillere miras bırakılması amacıyla tekrar toprakla kapatıldığını kaydetti. “Burası büyük bir antik kent ve gelecekte daha kapsamlı bilimsel kazılarla yeni mozaiklere ulaşılabileceğini düşünüyoruz,” diyen Gizligöl, alanın mezarlık olarak kullanılmaması için yeni bir yer tahsis edilmesi gerektiğini vurguladı. Mozaiğin bulunduğu alanın, antik dönemde bir çayın kenarına kurulmuş bir Roma köyü veya villa kompleksi olabileceği düşünülüyor.