Diyarbakır’da Tesadüfi Keşif: Mezar Kazısından Tarihi Mozaik Çıktı
Diyarbakır’ın kırsal Özbilek Mahallesi‘nde, 8 Mart’ta vefat eden bir vatandaşın defin işlemi sırasında tesadüfen tarihi bir mozaik bulundu. İş makinesiyle yapılan kazıda ortaya çıkan eser üzerine Diyarbakır Müze Müdürlüğü, 11 Mart’ta bölgede derhal bir kurtarma çalışması başlattı.
Geç Roma-Erken Bizans Dönemine Ait Eserler
Yürütülen titiz kurtarma kazıları sonucunda, Geç Roma-Erken Bizans dönemine ait olduğu değerlendirilen 35 metrekarelik etkileyici bir mozaik tamamen gün yüzüne çıkarıldı. Yapılan ilk incelemelerde, mozaiğin üzerinde haç motifi içeren bir “Davud Yıldızı” sembolü ve eski Grekçe (Yunanca) ile yazılmış altı satırlık bir metin tespit edildi.
Çalışmaların tamamlanmasının ardından Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, bu değerli mozaiğin yerinde korunması yönünde karar aldı. Eser, özel bir branda ile kapatılarak koruma altına alındı.
“En Dikkat Çekici Unsur Davud Yıldızı İçindeki Haç Motifi”
Diyarbakır Müzesi Müdür Vekili Müjdat Gizligöl, yapılan keşfin önemine dikkat çekti. Gizligöl, Türkiye’nin en köklü müzelerinden biri olan Diyarbakır Müzesi’nin 1934’ten bu yana 50’den fazla kurtarma kazısı gerçekleştirdiğini belirtti.
“Mezarlıkta defin için kazı yapıldığı sırada mozaiğe denk gelindiği ihbarı üzerine bölgeye gittik. Buluntunun Roma Dönemi’ne ait bir mozaik olduğu anlaşıldı. Çevrede yaptığımız gözlemler sonucu ise alanın tescilli bir yer olduğunu belirledik. Gerekli izinlerin alınmasının ardından arkeolog, sanat tarihçisi, restoratör ve işçilerle yaklaşık üç hafta süren bir kurtarma kazısı yürüttük.”
Mozaiğin Detayları ve Yapısı
Gizligöl, kazıda iki farklı bölümden oluşan ve motifleri birbirinden ayrılan 35 metrekarelik mozaiği ortaya çıkardıklarını ifade etti. Mozaiğin yaklaşık yüzde 70’inin korunmuş durumda olduğunu, yüzde 30’luk kısmının ise günümüze ulaşamadığını ekledi.
Müdür Vekili Gizligöl, mozaiğin yapısını şöyle detaylandırdı:
“Birinci bölümde, ortada sekizgen bir ana figür ve çevresinde eşkenar dörtgenlerden oluşan geometrik desenler yer alıyor. Bu figürün doğusunda büyük bir haç motifi, batısında ise sarı, kahverengi ve beyaz tonların kullanıldığı motifler görülüyor. Güneybatısında damla motifleri, hemen yanında büyük bir eşkenar dörtgen ve onun yanında dikdörtgen bir friz içerisine yerleştirilmiş Grekçe yazıtlar tespit ettik.”
Tarihsel Bilgileri Sorgulatan Keşif
Gizligöl, altı satırlık Grekçe yazıtların büyük kısmının tahrip olduğunu ve okunması için çalışmaların sürdüğünü belirtti. Okuma tamamlandığında sonuçların kamuoyu ile paylaşılacağını söyledi.
“En dikkat çekici unsur Davud Yıldızı içindeki haç motifi ve altı satırlık Grekçe yazıt. Bu mozaik, Roma İmparatorluğu’nun Fırat’ın doğusuna çok fazla geçmediği yönündeki genel kanının aksine, bu bölgede uzun süreli faaliyetlerde bulunduğunu ve kalıcı eserler bıraktığını göstermekte. Bu, Diyarbakır’da yerinde bulunmuş ikinci mozaik olması bakımından da ayrı bir öneme sahip.”
Gelecek Nesillere Miras Bırakılacak
Kazının kurtarma aşamasının tamamlandığını ve yerinde koruma çalışmalarına geçildiğini belirten Gizligöl, alanın gelecek nesillere aktarılması için toprakla yeniden kapatıldığını kaydetti.
“Bu alanı gelecek nesillere miras bırakmak istiyoruz. Burası büyük bir antik kent ve gelecekte daha kapsamlı bilimsel kazılarla yeni mozaiklere ulaşılabileceğini düşünüyoruz. Ancak alan köylüler tarafından mezarlık olarak kullanıldığından, burada defin yapılmaması için yeni bir mezarlık alanının tahsis edilmesi gerekiyor.”
Gizligöl, mozaikli alanın Diyarbakır merkeze 66 kilometre uzaklıkta olduğunu ve antik dönemde bir çayın kenarında kurulmuş bir Roma köyüne, muhtemelen bir villaya ait olabileceğini sözlerine ekledi.
