Ukrayna Cephesinde Yeni Bir Travma: Drone Sesi
Ukrayna’nın başkenti Kiev’de, cepheden kısa süre önce dönen 30 yaşındaki drone operatörü Pavlo, küçük siyah bir çantanın içindeki dört pervaneli drone’u çalıştırmaya çalışıyor. Ancak başarılı olamıyor. Pavlo, savaşta birincil kişi görüş açısı (FPV) olarak bilinen İHA’ları kullanan bir pilottu. Bu küçük, manevra kabiliyeti yüksek ve bomba yüklü dronelar, artık savaşın seyrini değiştirmiş durumda.
FPV’ler, zırhlı araçları takip ediyor, siperlerdeki askerleri buluyor ve hayatlara son veriyor. Pavlo, “FPV’lerden saklanamazsınız ve kaçmak da işe yaramaz,” diyor. Askerler için tek çare, mümkün olduğunca sakin kalıp dua etmek. Drone’un tiz vızıltısı, görünmese bile sürekli bir tehdit hissi yaratıyor.
“Vıııııııııı,” diye sesi taklit eden Pavlo, “Avlanıyorsunuz,” diye ekliyor.
Bir yıldan fazla süren cephe görevinin ardından Kiev’deki evine dönen Pavlo, drone sesinin peşini bırakmadığını fark etti. Çim biçme makineleri, motosikletler ve klimalar gibi günlük sesler, onda FPV’leri anımsatarak panik yaratıyor. Artık doğada duyduğu arı ve sinek vızıltıları bile onu rahatsız ediyor.
“Dronefobi”: Savaşın Yeni Psikolojik Yarası
Sesle ilişkili travma yeni bir olgu olmasa da, Ukrayna’daki savaş drone teknolojisiyle şekillendikçe, savaş travması da bu teknolojiye göre evriliyor. Kiev Askeri Hastanesi Baş Psikiyatristi Dr. Serhii Andriichenko, durumu şöyle açıklıyor: “Geçtiğimiz yıl boyunca hastaların çoğu, fiziksel olarak yaralanmamış olsalar bile, dronelar nedeniyle ruhsal sorunlar yaşadı. Buna dronefobi diyoruz.”
Dr. Andriichenko’ya göre, Pavlo gibi binlerce asker cepheden drone sesleriyle ilişkili akut stres bozukluklarıyla dönüyor. Bu fobi, gündelik hayattaki vızıldayan mekanik seslerle tetikleniyor. Bir FPV drone saldırısında kolunu kaybeden Savur, “moped ya da çim biçme makinesi sesi duyduğumda aklıma ilk gelen şey drone oluyor,” diyor.
Sürekli Tehdit Hissi ve Sessizliğin Korkusu
Savur, cephede drone sesinin “sürekli bir ses” olduğunu belirtiyor. “Bir merminin sesi sadece birkaç saniye sürer, ancak insansız hava aracının sesi sürekli oradadır. Siperinizde saatlerce o sesi dinleyebilirsiniz.” Bazen ise sorun tam tersi, yani sessizlik oluyor. Dr. Andriichenko, “Sessizlik her zaman başlangıçtır. Askerler, İHA olmadığından emin olmak için sürekli dinlerler. Bu, sürekli bir gerginlik ve korku demektir,” diyor.
Genişleyen Tehlike Bölgesi ve Psikolojik Savaş
İHA kullanımındaki artış, tehlike bölgesini cephe hattından kilometrelerce geriye taşıdı. Küçük bir drone birliğinin komutanı olan Nazar Bokhii, cepheden 5 km gerideki bir sığınaktayken bir Rus FPV’sinin saldırısına uğradı. Patlamada iki elini ve sol gözünü kaybetti.
Bokhii, bu sesin aynı zamanda bir psikolojik silah olduğunu da anlatıyor. Kendi birimlerinin de bu yöntemi düşmana karşı kullandığını belirten Bokhii, “Etraflarında vızıldayarak dolaştığınızda, düşmanın psikolojik dayanıklılığını sınıyorsunuz. İHA sesi başlı başına ciddi bir psikolojik saldırı,” diyor. Bu taktikle Rus askerlerini sığınaklarından çıkıp açık hedef haline gelmeye zorladıklarını ifade ediyor.
Siviller de Hedefte: Herson’da Gündelik Terör
FPV’lerin psikolojik terörü artık sadece cepheyle sınırlı değil. Rusya, bu droneları Ukrayna şehirlerindeki sivillere saldırmak için de kullanıyor. Özellikle güneydeki Herson şehri, bu saldırılardan en çok etkilenen yerlerden biri. İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne göre, Rus güçlerinin FPV’lerle sivilleri kasıtlı olarak hedef alması bir savaş suçu teşkil ediyor.
Herson’da yaşayan 23 yaşındaki sınır muhafızı Dmytro Olifirenko, otobüs durağında beklerken bir İHA saldırısında yaralandı. Artık drone sesini “sürekli” duyduğunu söylüyor. “Bu, zihinsel ve ruhsal sağlığınızı ciddi şekilde etkiliyor,” diyor. Hem askerler hem de siviller için dronelar, sıradan sesleri travma tetikleyicilerine dönüştürdü.
Pavlo’nun da dediği gibi, bu deneyim dünyayı algılama biçimini tamamen değiştiriyor: “Dünyayı her an bir savaş alanına dönebilecek gibi görüyorsunuz. Bilinmeyen bir ses duyduğunuzda beyniniz değişmiştir. Onu görmezden gelemezsiniz, tepki vermelisiniz. Çünkü cephede bu, hayatınızı kurtarabilir.”