Platform Ekonomisi İçin Tarihi Adım: ILO’dan Yeni Standartlar Geliyor
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), dijital platform çalışanlarının geleceğini güvence altına almak amacıyla önemli bir adım attı. Cenevre’de gerçekleştirilen 113. Uluslararası Çalışma Konferansı’nda (UÇK), platform ekonomisinde faaliyet gösteren çalışanlar için insana yakışır iş koşulları oluşturulmasını hedefleyen yeni bir Sözleşme ve Tavsiye Kararı hazırlanmasına karar verildi. Bu karar, dijital emek platformlarına yönelik ilk uluslararası çalışma standartlarının temelini oluşturuyor.
Uluslararası Eylem Çağrısı ve Küresel Farkındalık
ILO’nun bu girişimi, platform ekonomisinin esneklik ile adalet ve güvenlik arasında bir denge kuran net kurallara ihtiyaç duyduğu yönündeki artan küresel farkındalığı yansıtıyor. Yapılan açıklamada, “Hükümetler, platformlar ve sosyal taraflar, çalışanları korurken yeniliği de destekleyecek politikalar tasarlamak için kapsayıcı istişarelere davet ediliyor” ifadelerine yer verildi. Nihai taslak Sözleşme ve Tavsiye Kararı’nın, Haziran 2026’da düzenlenecek 114. Oturumda kabul edilmek üzere sunulması planlanıyor.
“Milyonlarca Çalışan İçin Bir Dönüm Noktası”
ILO Türkiye Ofisi Direktörü Yasser Hassan, bu adımın dünya genelindeki milyonlarca platform çalışanı için bir dönüm noktası olduğunu vurguladı.
“Taslak Sözleşme, platform çalışanlarının ‘ortak’ veya ‘kendi hesabına çalışan’ gibi etiketler yerine, yaptıkları işin ve aldıkları ücretin gerçekliğine göre sınıflandırılması gerektiğini vurguluyor. Üye devletlerin platform çalışanlarının benzer istihdam biçimlerinde olduğu gibi korumadan yararlanmasını sağlayacak yasalar, sosyal diyalog ve uygulama mekanizmaları geliştirmesi çağrısında bulunuyor.”
Türkiye İçin Stratejik Önem
Hassan, yeni standardın Türkiye için taşıdığı öneme de dikkat çekerek şu ifadeleri kullandı: “Ulusal hukukun uluslararası çalışma standartlarıyla uyumlu hale getirilmesi, yalnızca hızla büyüyen bir sektördeki çalışanları korumakla kalmaz; aynı zamanda dayanıklılığı artırır, sosyal koruma sistemindeki boşlukları kapatır ve adil rekabeti teşvik eder. Platformlar sorumluluk üstlenmeli, sendikalar ise çalışanların haklarını savunmada temel bir rol oynamalıdır.”
Taslak Sözleşmenin Ana Maddeleri Neler?
Hazırlanacak olan yeni uluslararası standartlar, platform çalışanları için temel hakları güvence altına almayı amaçlıyor:
- Örgütlenme özgürlüğü ve toplu pazarlık hakkı.
- Ayrımcılık yasağı ve toplumsal cinsiyet eşitliği.
- Güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları.
- Adil ücret ve haksız kesintilere karşı koruma.
- Diğer çalışanlarla eşdeğer sosyal güvenlik erişimi.
- İş kanunlarına tam uyum ve çalışma araçları maliyetlerinin platformlar tarafından karşılanması.
- Algoritmik karar alma süreçlerinde şeffaflık ve hesap kapatma durumlarında net açıklama zorunluluğu.
Hızla Büyüyen Ancak Güvencesiz Bir Sektör
Dijital emek platformları, özellikle gençler ve göçmenler için önemli gelir fırsatları sunsa da bu büyüme ciddi kırılganlıkları da beraberinde getiriyor. Pek çok platform çalışanı; yazılı sözleşme, gelir güvencesi ya da sosyal güvenliğe erişimi olmadan faaliyet gösteriyor. Ekipman, yakıt gibi maliyetler genellikle çalışanların üzerinde kalırken, ücretler ve görev dağılımı şeffaf olmayan algoritmalarla belirleniyor.
Türkiye’deki Durum
Türkiye’de de platform çalışması, özellikle COVID-19 pandemisi ve ekonomik dalgalanmalar sonrası ciddi bir artış gösterdi. Teslimat ve ulaşım gibi sektörlerde birçok kişi için ana gelir kaynağı haline gelen bu modelde çalışanların büyük bir kısmı resmi sözleşmeler, asgari ücret veya sosyal koruma gibi temel haklardan mahrum durumda çalışıyor. ILO’nun bu yeni girişimi, Türkiye’deki bu güvencesizliğin giderilmesi için önemli bir fırsat sunuyor.