KDK’dan Emsal Karar: Marketlerde Sadece Kağıt Torba Satışı Yasal Değil
Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), bazı zincir marketlerin plastik poşet satışını durdurarak müşterilere yalnızca daha pahalı olan kağıt veya bez çanta seçeneklerini sunmasının mevzuata aykırı olduğuna hükmetti. Kurum, bu durumun tüketicilere ekonomik bir yük getirdiğini ve seçim hakkını ortadan kaldırdığını belirterek, konuyla ilgili denetim yapılması için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na tavsiyede bulundu.
Tüketici Şikayeti Süreci Başlattı
Karar, bir tüketicinin yaptığı başvuru üzerine alındı. Başvuruda, bir zincir marketten alışveriş yapan müşterinin kasada plastik poşet istediği ancak markette yalnızca kağıt ve bez çanta satıldığı yanıtını aldığı ifade edildi. Şikayette, bu uygulamanın “Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar” başlıklı yönetmeliğin 8. maddesine aykırı olduğu vurgulandı.
Mevcut düzenlemeye göre satış noktalarının uyması gerekenler şunlardır:
- Plastik poşetleri ücretli olarak sunma yükümlülüğü bulunmaktadır.
- Tüketicilere plastik poşetlere alternatif olarak kağıt, file veya bez çanta gibi çok kullanımlık taşıma ekipmanları da sunulmalıdır.
- Ancak yasa, plastik poşet seçeneğinin tamamen kaldırılmasına ve tüketicinin sadece daha maliyetli alternatiflere yönlendirilmesine izin vermemektedir.
KDK: “Bu Bir Dayatmadır ve Ekonomik Külfettir”
KDK’nın hazırladığı tavsiye kararında, zincir marketlerin çevre hassasiyeti adı altında plastik poşetleri tamamen satıştan kaldırmasının, yasanın amacından saptığı belirtildi. Kararda yer alan ifadeler dikkat çekti:
“Zincir marketin bu uygulaması, tüketiciye seçim hakkı tanımamakla birlikte piyasaya dayalı çevre koruma mekanizmalarının esas amacı olan davranışsal dönüşümü değil, zorunlu ve ekonomik külfet yaratan bir dayatma ortaya çıkarmaktadır.”
Kurum, plastik poşetlerin ücretlendirilmesindeki temel amacın, tüketiciyi bilinçlendirerek çevre dostu alışkanlıklar kazanmaya teşvik etmek olduğunu, ancak ucuz alternatifin kaldırılmasının bu ruhla çeliştiğini ekledi.
Bakanlığa Denetim ve Yaptırım Tavsiyesi
Kamu Denetçiliği Kurumu, marketlerin bu tutumunun yalnızca tüketici haklarını ihlal etmekle kalmadığını, aynı zamanda yasal olarak plastik poşet bulundurma zorunluluğunu da yerine getirmemek anlamına geldiğini vurguladı. Bu nedenle, uygulamanın “idari denetim kapsamında değerlendirilmesi” gerektiği sonucuna varıldı.
Bu doğrultuda KDK, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bir tavsiye kararı göndererek, zincir marketlerin denetlenmesini ve mevzuata aykırı hareket edenlere yönelik gerekli idari yaptırımların uygulanmasını talep etti.
