Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), tüketicilerden gelen bir şikayet üzerine önemli bir tavsiye kararına imza attı. Karara göre, bazı zincir marketlerin ücretli plastik poşet satışı yapmayarak müşterileri daha pahalı olan kağıt ve bez çantalara yönlendirmesi, tüketiciye ekonomik bir külfet oluşturuyor. KDK, bu uygulamanın denetlenmesi ve ilgili marketlere yaptırım uygulanması gerektiğini belirtti.
Başvuru Süreci ve Gerekçesi
KDK’nin kararına temel oluşturan olayda, bir vatandaş alışveriş yaptığı zincir marketten plastik poşet talep ettiğinde, markette yalnızca kağıt ve bez çanta satıldığı yanıtını aldı. Başvurucu, bu durumun Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar‘ın “satış noktalarının yükümlülükleri” başlıklı 8. maddesine aykırı olduğunu savunarak marketlerin denetlenmesi talebiyle KDK’ye başvurdu.
KDK’den Bakanlığa Tavsiye: “Yaptırım Uygulansın”
Başvuruyu değerlendiren Kamu Denetçiliği Kurumu, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı‘na önemli bir tavsiyede bulundu. KDK, “zincir marketlerde yasal yükümlülüklere aykırı olarak plastik poşet satışı yapılmamasının idari denetim kapsamına alınarak gerekli yaptırımların uygulanması” yönünde görüş bildirdi.
Uygulama Hukuka ve Hakkaniyete Aykırı Bulundu
KDK kararında, mevcut düzenlemelerin marketlerin plastik poşet satışını tamamen durdurup sadece kağıt, file veya bez gibi daha maliyetli seçenekler sunmasına izin vermediği vurgulandı. İlgili Usul ve Esasların 8. maddesine dikkat çekilerek, bu alternatiflerin plastik poşetlere ek olarak sunulabileceği belirtildi.
“Zincir marketin söz konusu uygulaması, tüketiciye seçim hakkı tanımamakla birlikte piyasaya dayalı çevre koruma mekanizmalarının esas amacı olan davranışsal dönüşümü değil, zorunlu ve ekonomik külfet yaratan bir dayatma ortaya çıkarmaktadır. Özellikle plastik poşetlerin belirli bir ücret karşılığı sunulması yönündeki yasal düzenleme, tüketiciyi bilinçlendirmeyi ve tercihini çevre dostu yönde şekillendirmeyi amaçlarken, poşete nazaran daha yüksek ücret karşılığı yalnızca kağıt torba sunulması suretiyle tüketiciye seçenek bırakılmaması, düzenleyici hükümlerin özüne ve ruhuna aykırıdır.”
Kararda ayrıca, zincir marketlerin çevreyi koruma bahanesiyle plastik poşet satışını kaldırmasının, mevzuatla belirlenen poşet bulundurma yükümlülüğünü ihlal ettiği ifade edildi. Bu durumun tüketici hakları ve ekonomik yükümlülük dengesi açısından hukuka ve hakkaniyete uygun olmadığı sonucuna varılarak, uygulamanın idari denetimle değerlendirilmesi gerektiği kanaatine ulaşıldı.